To βέτο ενός μικρού Η δυνατότητα αρνησικυρίας στην ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε.

Το θέμα της άσκησης βέτο από την Κύπρο στην ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ενόψει τις 17ης Δεκεμβρίου, κυριολεκτικά στο "μικροσκόπιο". Το καίριο ερώτημα που προκύπτει, είναι κατά πόσο ένα από τα μικρότερα κράτη μέλη της Ε.Ε., είναι σε θέση να ασκήσει το δικαίωμα του βέτο που του παραχωρείται, εναντίον μιας μεγάλης χώρας, τόσο σε έκταση και πληθυσμό όσο και σε στρατηγική σημασία. Η όλη συζήτηση φέρνει για ακόμα μια φορά στο φως, το θέμα της διάκρισης μικρών και μεγάλων κρατών-μελών και της ισότητας ανάμεσα στους ευρωπαίους εταίρους.
Η διάκριση μικρών και μεγάλων κρατών μελών στην Ε.Ε. δεν είναι καινούρια. Μιλώντας για μικρά κράτη- μέλη πολλές φορές γίνεται λόγος όχι μόνο για μικρές σε έκταση και πληθυσμό χώρες, αλλά και σε μεσαίες χώρες-μέλη όπως η Σουηδία, η Αυστρία, ή η Ελλάδα, οι οποίες προσδιορίζονται κυρίως σε αντίθεση με τα μεγάλα κράτη-μέλη όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Με αυτό τον ορισμό η Κύπρος θα μπορούσε να ταξινομηθεί μαζί με τη Μάλτα και το Λουξεμβούργο, σε μια ξεχωριστή κατηγορία κρατών τις οποίες μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως mini-states. Οι χώρες αυτές εντάσσονται στην Ένωση και εκχωρούν με μεγαλύτερη άνεση τα κυριαρχικά τους δικαιώματα στους θεσμούς της, με την προοπτική κάποιων ωφελειών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο που θα ήταν δύσκολο να εξασφαλίσουν εκτός Ένωσης λόγω ακριβώς του μεγέθους τους.

Τα μικρά κράτη- μέλη, μεταφράζουν συνήθως τη συμμετοχή τους στην Ε.Ε ως διεύρυνση του δυνητικού τους πολιτικού ρόλου, ενώ πολλές φορές η ιδιότητα του μέλους για ένα τέτοιο κράτος αποτελεί τον πιο ασφαλή τρόπο να εξέλθει από το καθεστώς υπέρ-εξάρτησης από μία ή περισσότερες μεγάλες και ισχυρές κρατικές οντότητες. Ο ρόλος του ισότιμου σύμμαχου στους θεσμούς της Ε.Ε αποδεσμεύει τα μικρότερα μέλη από την ευμετάβλητη "καλή διάθεση" των μεγάλων γειτόνων τους. Με αυτά τα δεδομένα οι στρατηγικές τους κινήσεις στα πλαίσια του ευρωπαϊκού θεσμικού συστήματος επικεντρώνονται σε δύο κατευθύνσεις: η πρώτη, αφορά στην εμμονή της τήρησης των κανόνων του παιχνιδιού στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και η δεύτερη στην υιοθέτηση μιας χαμηλών τόνων πολιτικής διπλωματίας κυρίως στα πλαίσια του Συμβουλίου.

Έτσι και η Κύπρος, ως ένα mini μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας απολαμβάνει παρά το μέγεθός της, το καθεστώς του ισότιμου μέλους στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, όμως παράλληλα καλείται να τηρήσει μια πολιτική χαμηλών τόνων και να μην ασκήσει το δικαίωμα του βέτο σε αντίθεση με τις προθέσεις άλλων μεγαλύτερων κρατών.

Συχνά υποστηρίζεται ότι "το βέτο είναι για τους μεγάλους". Δηλαδή για τις χώρες της Ε.Ε. οι οποίες διαθέτουν το μέγεθος αλλά και το απαιτούμενο "ψυχολογικό βάρος" να εμποδίζουν αποφάσεις. Τυπικά όλα τα κράτη-μέλη, ακόμα και το μικρότερο, έχουν το δικαίωμα να εμποδίσουν μια απόφαση. Ουσιαστικά όμως τα μεγαλύτερα κράτη-μέλη νομιμοποιούνται να εκφράζουν το δικαίωμα της αρνησικυρίας πιο συχνά από τα μικρότερα, τα οποία ανάλογα με το ψυχολογικό βάρος που τους αποδίδεται, μπορούν να το εκφράζουν λιγότερες ως ελάχιστες φορές. Και είναι βασική αρχή, ότι ένας "μικρός" που εγείρει συνέχεια βέτο είναι πιθανόν να σταματήσει να πείθει ή απλά να περιθωριοποιηθεί από τις μεγαλύτερες χώρες, αν στο μεταξύ δεν εξαναγκαστεί να αναθεωρήσει απόψεις.

Σε άλλες περιπτώσεις υποστηρίζεται ότι το βέτο όχι μόνο δεν είναι για τους μικρούς, αλλά δεν είναι ούτε καν για τους μεγάλους. Από τη στιγμή που μια χώρα συμμετέχει στην Ε.Ε. μπαίνει σε μια διαδικασία συνεχών διαπραγματεύσεων για διαφορετικά θέματα και επιδιώκει πλέον τα μακροχρόνια οφέλη που της προσφέρει η αξιοπιστία της και η σταδιακή σύγκλιση των ιδεών της με τους εταίρους της. Με δεδομένη την αυξανόμενη αλληλεξάρτηση των κρατών στην Ε.Ε., τα κράτη ακόμα κι αν είναι μεγάλα αποφεύγουν να καλλιεργούν αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα.

Είναι λοιπόν το βέτο νεκρό για τις χώρες της Ε.Ε. και ιδιαίτερα για τις μικρότερες; Όχι αλλά σε πολλές περιπτώσεις κινδυνεύει με εξαφάνιση. Όμως τυπικά εξακολουθεί να υπάρχει και η ύπαρξή του έχει έναν ρόλο ουσιαστικό. Το βέτο εξακολουθεί να είναι ένα σημαντικό όπλο κυρίως στα χέρια των "μικρών" για τη διασφάλιση της συμμετοχής τους σε ζητήματα που αφορούν στην προάσπιση ζωτικών συμφερόντων. Οι μεγάλοι της Ευρώπης συχνά βρίσκουν διάφορους τρόπους, πάνω ή κάτω από το τραπέζι, για να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους χωρίς να χρειαστεί να καταφύγουν στο βέτο. Για τους μικρούς όμως, είναι συχνά, το μοναδικό μέσο προστασίας που απλόχερα τους χαρίζει το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα.

Στην περίπτωση της Κύπρου το πιο ζωτικό συμφέρον που μπορεί να έχει ή χώρα είναι ακριβώς να διασφαλίζεται και να αναγνωρίζεται σε κάθε περίπτωση η κρατική της οντότητα. Αυτός άλλωστε ήταν ο απώτερος μας στόχος από την πρώτη στιγμή που υποβάλαμε την αίτηση ένταξης μας, με το σκεπτικό ότι μόνο μέσω της Ευρώπης θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε τα εθνικά μας συμφέροντα ανεξάρτητα από το μέγεθός μας. Κι αν σε αυτό το πλαίσιο όλα τα άλλα μέσα δεν ευοδώσουν, ο "μικρός" της Ευρώπης οφείλει να αδράξει το μοναδικό μέσο που σε μία και μόνη περίπτωση μπορεί να τον εξισώσει με τους μεγάλους.

14/11/2004
ikypros