Η διαδρομή της Εθνικής Τράπεζας στην νεώτερη Ιστορία μας

της Ελίνας Γαληνού
Από το 1841, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, η ιστορία της Εθνικής Τράπεζας συμπορεύεται σε μια παράλληλη διαδρομή με το νεοελληνικό κράτος.
Η πορεία της επεκτείνεται σε τρείς αιώνες, στηρίζοντας την επιχειρηματικότητα σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, στην γεωργία, το εμπόριο και την βιομηχανία. Η παρουσία της υπήρξε σημαντική στις κρίσιμες εποχές μέσω της προσφοράς εθνικών υπηρεσιών. Συνέβαλε στις περιόδους οικονομικών κρίσεων που γνώρισε η χώρα και στους εθνικούς αγώνες που έδωσε, με παράδειγμα το κεφάλαιο για την αποκατάσταση των προσφύγων μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την περίοδο Κατοχής. Υποστήριξε τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό της χώρας εισάγοντας και εφαρμόζοντας πρώτη στην Ελλάδα νέες τεχνολογίες και τεχνικά μέσα.
Μέσα από αντίστοιχες ενότητες, η έκθεση που φιλοξενείται από τις 30/11 στο νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη, παρουσιάζει σημαντικές στιγμές από την μακρά διαδρομή του πρώτου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος της Ελλάδας. Ο ρόλος της, αναδεικνύεται μέσα από ιστορικά τεκμήρια που έχουν συγκεντρωθεί στο Ιστορικό της Αρχείο και που αντιστοιχούν σε όλο το φάσμα της πορείας της, που συνδέθηκε με την ανασυγκρότηση του νεώτερου ελληνικού κράτους. Η Εθνική Τράπεζα, άσκησε το εκδοτικό προνόμιο αποκλειστικά ή παράλληλα με άλλες εκδοτικές τράπεζες, μέχρι την ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος, το 1928. Από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της, δανειοδοτεί τις ελληνικές κυβερνήσεις για τις δημοσιονομικές τους ανάγκες και διαθέτει δικά της κεφάλαια για την εκτέλεση έργων υποδομής που είναι αναγκαία για την οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας.
Ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Τράπεζας στα παραγωγικά έργα της χώρας μέσω δημόσιου και ιδιωτικού δανεισμού, αναδεικνύεται από την παρουσίαση πρωτοτύπων θεσμικών κειμένων, ομολογιών, δανείων και τεχνικών μελετών που έχουν συγκεντρωθεί στο ιστορικό της αρχείο. Παρουσιάζονται ακόμα, τραπεζογραμμάτια και νομίσματα διαφόρων εκδόσεων που αντιστοιχούν σε διάφορες εποχές της οικονομικής μας ιστορίας, τα οποία εκτός από την ιστορική τους σημασία έχουν και εικαστικό ενδιαφέρον. Τα εκτιθέμενα αντικείμενα από τον μηχανολογικό της εξοπλισμό, συνιστούν την τεχνολογική εξέλιξη από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα, την οποία η Εθνική όχι μόνο ακολούθησε, εισήγαγε συχνά πρώτη στην ελληνική κοινωνία. Και η προσφορά της όμως στον τομέα του πολιτισμού, της επιστήμης και της τέχνης, δεν ήταν αμελητέα.
Οι ιστορικοί σταθμοί της Εθνικής Τράπεζας, προβάλλονται μέσα από τα εκτιθέμενα τεκμήρια και τις σταχυολογημένες ιστορικές αναφορές που τα συνοδεύουν. Μας θύμισαν πολλά οι φωτογραφίες,οι προτομές και τα πορτρέτα των πρώτων θεμελιωτών της όπως του Παύλου Καλλιγά, του Ευνάρδου, του Στρέητ και του Γεωργίου Σταύρου-που υπήρξε πρώτος διοικητής της. Η τεχνοκρατική βοήθεια Ευρωπαίων σε συνδυασμό με την εργώδη προσπάθεια πνευματικών και δραστήριων Ελλήνων, δημιούργησαν για την χώρα μια αξιόπιστη υποδομή οικονομικών συναλλαγών, στην διεύρυνση της οποίας συνέβαλαν σημαντικά και οι ομογενείς από αρκετές χώρες του εξωτερικού. Οι γελοιογραφίες όπου ο Αγγλος Πάρκερ βάζει το πιστόλι στον κρόταφο των Ελλήνων για να αποπληρώσουν τα δάνεια της Αγγλίας, θυμίζουν τα Παρκερικά του 1850 με τον αποκλεισμό του Πειραιά και της Σύρου από τον αγγλικό στόλο. Θυμόμαστε ότι υπήρξε και στο παρελθόν μια απόπειρα δημιουργίας "ευρωζώνης" με την λατινική νομισματική ένωση που κατέρρευσε φέρνοντας και την δική μας χρεωκοπία. Η χώρα μας ξαναέζησε τότε την υπαγωγή στον Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο, (που ακυρώθηκε επίσημα όταν μπήκαμε στην ΕΟΚ), αλλά ο Στρέητ-ένας από τους συντελεστές της Εθνικής Τράπεζας-διαπραγματεύτηκε πολύ καλά με την τότε "τρόικα" και τα μέτρα που δέχτηκε να επιβληθούν, ήταν μελετημένα ώστε να αποτρέψουν την ύφεση και να φέρουν ανάπτυξη γρήγορα...Η ανάπτυξη και η δημιουργία πλούτου, ανέβασαν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας και κατάφερε να εξασφαλίσει δανεισμό με συμφέροντες όρους στα επόμενα χρόνια. Ετσι, στην περίοδο 1912-13, η Ελλάδα είχε το οικονομικό δυναμικό να προχωρήσει στις εθνικές της διεκδικήσεις και να ανακτήσει χαμένα εδάφη της..
Μια αναφορά ακόμα που αξίζει να σημειωθεί, μας γνωστοποιεί τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι υπάλληλοι της Εθνικής κατά την περίοδο της Κατοχής, δίνοντας μάχη για την σωτηρία των χρεωγράφων, πράγμα που πέτυχαν κατά ένα μεγάλο ποσοστό. Εκεί αναδεικνύεται η σημασία του συλλογικού αγώνα σε ώρες κρίσιμες, όπου οι δύο υπάλληλοι που κρατούσαν τα κλειδιά του θησαυροφυλακίου, απήχθησαν από τις αντιστασιακές δυνάμεις...εθελοντικά, για να αποτραπεί η πρόσβαση στο θησαυροφυλάκιο.
Η Τράπεζα, αποδίδει επίσης ιδιαίτερη μέριμνα στην κατασκευή και συντήρηση των κτιρίων της, τα οποία σηματοδοτούν όλους τους σημαντικούς σταθμούς της αρχιτεκτονικής εξέλιξης στον τόπο μας και κοσμούν με την αισθητική τους, τον δημόσιο χώρο, προωθώντας την αρχιτεκτονική αναζήτηση σε όλη την Ελλάδα.
170 χρόνια, σχεδόν δύο αιώνες, η διαδρομή δεν θα μπορούσε παρά να είναι μεγάλη και πολυσύνθετη για έναν δραστήριο οργανισμό σαν την Εθνική Τράπεζα. Είναι όμως και μια απόδειξη ανθεκτικότητας που ευχόμαστε να συνεχιστεί στο μέλλον.