Προς νέο Τείχος του Βερολίνου;

του Αλεξάνδρου Λάτσα*

Αυτή τη 25^η Νοεμβρίου, ο Ρώσος Πρόεδρος Μεντβέντεφ άλλαξε ξαφνικά, και τελικά, τον τόνο του με τους δυτικούς εταίρους της Ρωσίας, και ιδιαίτερα με την Αμερική.

Αιτία, η αποτυχία των διαπραγματεύσεων για την αντιπυραυλική ασπίδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχοντας αρνηθεί να συμπεριλάβουν τη Ρωσία, μετά από διάφορες διαπραγματεύσεις που καθυστέρησαν για αρκετούς μήνες. Αλλά δεν είναι ο μόνος λόγος.

Στις 22 Νοεμβρίου, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα αναστείλουν ορισμένες δεσμεύσεις που είχαν συμφωνήσει στο πλαίσιο της Συνθήκης για τις Συμβατικές Δυνάμεις στην Ευρώπη. Αυτό το Σύμφωνο προέβλεπε τον ποσοτικό περιορισμό των συμβατικών όπλων στην Ευρώπη και είχε υπογραφεί το 1990 από τα μέλη του ΝΑΤΟ αλλά και από τα μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είχε αλλάξει την κατάσταση και ουσιαστικά εξαλειφθεί η λογική της Συνθήκης που ήταν να εξασφαλίσει μια ισορροπία μεταξύ των μπλοκ με τον περιορισμό των ποσοτήτων των συμβατικών όπλων που σταθμεύουν στην Ευρώπη. Το 1999, στη Σύνοδο του ΟΑΣΕ στην Κωνσταντινούπολη, η Ρωσία, η Λευκορωσία, το Καζακστάν και η Ουκρανία είχαν επικυρώσει την τροποποιημένη Συνθήκη.

Το 2007, η Μόσχα πάγωσε τη συμμετοχή της με την αιτιολογία των «εξαιρετικών περιστάσεων που θέτουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια της χώρας». Η Μόσχα επιθυμούσε οι χώρες του ΝΑΤΟ να επικυρώσουν την Προσαρμοσμένη Συνθήκη CFE που δεν υποστηρίζει πια τη λογική των συνασπισμών, αλλά λαμβάνει υπόψη τη νέα αρχιτεκτονική της ασφάλειας στην Ευρώπη.

Την επόμενη μέρα, ο Ρώσος Πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ έδωσε εντολή στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας να αναπτύξουν μέσα για την καταστροφή, εάν χρειαστεί, των συστημάτων πληροφοριών και έλεγχου της αμερικανικής αντιπυραυλικής άμυνας. Την ίδια ημέρα, ο εκπρόσωπος του αμερικανικού Συμβουλίου Ασφαλείας, δήλωνε ως απάντηση ότι τα σχέδια των ΗΠΑ στην Ευρώπη δεν έχουν αλλάξει, και ότι η ασπίδα θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2018.

Η Μόσχα αντιτίθεται σε αυτό το σχέδιο, θεωρώντας ότι η εγκατάσταση μιας αντιπυραυλικής ασπίδας κοντά στα σύνορά της απειλεί το στρατηγικό δυναμικό της, καθώς η αντιπυραυλική ασπίδα προβέπεται να τοποθετηθεί στη Πολωνία, Τσεχία, Ρουμανία, Βουλγαρία και φυσικά στην Τουρκία. Με καθαρά λόγια, στην καρδιά της Ανατολικής Ευρώπης, από βορρά προς νότο και κατά μήκος των συνόρων της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας.

Η Μόσχα απείλησε επίσης να αποχωρήσει από τη νέα συνθήκη START (η οποία υπεγράφη τον Απρίλιο του 2010 από τον Ρώσο και τον Αμερικανό Πρόεδρο, και τέθηκε σε ισχύ στις αρχές αυτού του έτους κατά την περίφημη συνάντηση του «reset (επανεκκίνηση)» μεταξύ της Χίλαρι Κλίντον και του Σεργκέι Λαβρόφ), αλλά και να αναπτύξει επιθετικά στοιχεία στα δυτικά και τα νότια της χώρας, μεταξύ άλλων και στον θύλακα του Καλίνινγκραντ. Τέλος, η Ρωσία θα μπορούσε να αποσυρθεί γύρω στο 2018 από την Συνθήκη ΑΒΜ, εάν δεν βρίσκει ανταπόκριση μέχρι τότε από τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με την αντιπυραυλική ασπίδα.

Το 1999, ο Πρόεδρος Κλίντον ζήτησε από το Κογκρέσο και τη Γερουσία των Ηνωμένων Πολιτειών να εγκρίνουν το νόμο περί Εθνικής Πυραυλικής Άμυνας (National Missile Defense Act). Την εποχή εκείνη, ήταν ένας νόμος που επέτρεπε στη χώρα να κατασκευάσει ένα περιορισμένο σύστημα πυραυλικής άμυνας μόλις θα το επέτρεπε η τεχνολογία. Ο διάδοχός του, ο πρόεδρος Μπους θα το δρομολογήσει και τελικά, το 2008, το πρόγραμμα θα προβλέψει την κατασκευή περίπου εκατό αντιπυραυλικών συστοιχιών ικανών να αντισταθούν σε επίθεση βαλλιστικών πύραυλων που θα έρχονταν από την Ευρασία ή τα «κράτη-παρίες» όπως το Ιράν ή τη Βόρεια Κορέα.

Ο Μπαράκ Ομπάμα το 2009, θα αξιολογήσει εκ νέου την απειλή, με επίκεντρο την προστασία των αμερικανικών συμφερόντων στην Ευρώπη, μέσω της ανάπτυξης μιας αντιπυραυλικής άμυνας για την προστασία των ευρωπαϊκών χωρών του ΝΑΤΟ. 

Με βάση τα ανωτέρω οι Ρώσοι πρότειναν την ιδέα μιας ολοκληρωμένης ασπίδας με τη συμμετοχή της Ρωσίας. Αλλά αυτή η λύση θα ισούταν να αναθέσει στη Ρωσία κάποια εξουσία λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο της συμμαχίας και επομένως να την καθιστά σχεδόν-μέλος της. Μια λύση που οι στρατηγοί των ΗΠΑ δεν φαίνεται να υιοθετήσουν, τουλάχιστον μέχρι σήμερα.

Συνεπώς, παρ 'όλα τα προσχήματα, η επέκταση των ΗΠΑ συνεχίζεται στην Ευρασία. Δεν είναι μόνο οι δυτικές ευρωπαϊκές δυνάμεις, πολιτικά υπάκουες και που έχουν εμπλακεί στην οικονομική κρίση, οι οποίες συμμετέχουν. Υπάρχουν, επίσης, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και αυτά τα πρώην εδάφη του σοβιετικού μπλοκ, τα οποία ωστόσο, είχαν περιγραφεί από τον Ντόναλντ Ράμσφελντ ως «νέα Ευρώπη» το 2003.

Μια περίεργη ονομασία,  ενώ θα πρέπει, ορατά πλέον, να εγκατασταθεί ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα στην καρδιά της ηπείρου, αφήνοντας την τριάδα Ρωσία-Ουκρανία-Λευκορωσία στην άλλη πλευρά μιας νέου είδους αμερικανικής Γραμμής Μαζινό. Φυσικά, οι Αμερικανοί λένε και επαναλαμβάνουν ότι η στρατιωτική ανάπτυξη στα δυτικά σκαλιά της Ρωσίας δεν κατευθύνονται εναντίον των στρατιωτικών δυνάμεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας, αλλά μόνο για την προστασία των συμμάχων του ΝΑΤΟ από μια πιθανή ιρανική επίθεση.

Ωστόσο, αυτές οι νέες τοποθετήσεις αμερικανικών πυραύλων ενοχλούν και ανησυχούν τη Ρωσία, αλλά και την Κίνα. Σαν άμεση συνέπεια, ο Ρώσος εκπρόσωπος στο ΝΑΤΟ Dmitry Rogozin δήλωσε ότι θα επισκεφθεί την Κίνα και το Ιράν τον επόμενο Ιανουάριο, για να συναντήσει στο Πεκίνο τον Κινέζο Υπουργό Εξωτερικών και το στρατιωτικό Επιτελείο και στη Τεχεράνη τον γραμματέα του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν και διπλωματικούς παράγοντες.

Το πρόγραμμα αυτών των συναντήσεων φαίνεται σαφές: να τεθεί το ζήτημα της ανάπτυξης της αμερικανικής αντιπυραυλικής ασπίδας. Η αναπτυσσόμενη ένταση Ανατολή-Δύση περιέχει και μια ναυτική πλευρά, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν, ως μέρος της αντιπυραυλικής ασπίδας, να αναπτύξουν πολεμικά πλοία στις βόρειες θάλασσες, ολοκληρώνοντας με αυτόν τον τρόπο την πλήρη περικύκλωση της Ρωσίας, στο Βορά (Αρκτική), στο Νότο (Τουρκία) και στην Δύση (Κεντρική Ευρώπη και Βαλκάνια).

Η Μόσχα μόλις δήλωσε εξάλλου ότι αυτή η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Αρκτική απειλεί άμεσα τα ρωσικά συμφέροντα. 

Παρατηρούμε ότι στα νότια, η Ρωσία άρχισε να αναπτύσσει ένα μικρό στόλο πολεμικών πλοίων στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο στόλος αυτός θα περιέχει και το ρωσικό αεροπλανοφόρο «Ναύαρχος Κουζνέτσοφ».

Σε διάστημα λίγων εβδομάδων, ενώ η Δύση βρίσκεται σε μία συστημική κρίση, ενώ οι κύριες χώρες της συμμετέχουν σε πολλές στρατιωτικές συγκρούσεις, οι διεθνείς σχέσεις πήραν μια σχετικά ανησυχητική στροφή αναβιώνοντας τη μυρωδιά του ψυχρού πολέμου.

Ακόμη χειρότερο, η κατάσταση αντανακλά την αδυναμία των ευρωπαϊκών χωρών, τα οποία αλιεύονται ανάμεσα σε δύο δυνάμεις, χωρίς ευελιξία και χωρίς καμία σαφώς καθορισμένη θέση σε θέματα ασφάλειας.

Θα υπήρχε όμως φυσικά μια λύση, και αυτή προτάθηκε από τον Ρώσο Πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ το 2008: η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας, με σκοπό να υπερασπιστεί μόνο και με κάθε προτεραιότητα, τα συμφέροντα όλων των κρατών της ηπείρου, από τη Λισαβόνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ.

*Alexandre Latsa, αρθρογράφος στο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων RiaNovosti

Πηγή