Τα πραγματικά διλήμματα της νέας κυβέρνησης

Ανδρέας Θεοφάνους*

Ενώ η Κύπρος έχει εισέλθει σε προεκλογική περίοδο, είναι σημαντικό να αναλογισθούμε τα σοβαρά διλήμματα και τις προκλήσεις που η επόμενη κυβέρνηση θα κληθεί να διαχειρισθεί.  Πέραν των υποψηφίων και της ονοματολογίας, θα πρέπει να συζητηθούν συγκεκριμένες πολιτικές, λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα, ενδογενή και εξωγενή, ως ακολούθως:

(1)     Το Κυπριακό θα εξακολουθήσει να δεσπόζει καθώς είναι ένα υπαρξιακό ζήτημα.  Οι διαχρονικές διαπραγματεύσεις στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας δεν έχουν οδηγήσει σε ένα πλαίσιο συμφωνίας παρά τις υποχωρήσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς.  Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις εξελίξεις μετά το δημοψήφισμα και τις προεδρικές εκλογές του 2019 στην Τουρκία, δεν αναμένεται ότι ο Ερντογάν θα προβεί σε τέτοιες παραχωρήσεις που να οδηγήσουν σε συμφωνία η οποία να εξασφαλίσει ένα θετικό αποτέλεσμα σε δημοψήφισμα.  Ταυτόχρονα το status quo, το οποίο κάθε άλλο παρά είναι στατικό, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Υπάρχει η ανάγκη για νέες προσεγγίσεις οι οποίες να διασφαλίζουν την ελεύθερη Κύπρο και να δημιουργούν προοπτικές λύσης στα πλαίσια ενός ενοποιητικού ομοσπονδιακού μοντέλου ακολουθώντας μια εξελικτική διαδικασία.

(2)     Κατανοώντας τη γεωγραφική θέση της Κύπρου  καθώς και τις εξελίξεις στο περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον, η χώρα μας καλείται να έχει μια σώφρων και πολυδιάστατη πολιτική σε όλα τα επίπεδα.  Σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ότι η εκρηκτική κατάσταση στη Μέση Ανατολή εγκυμονεί κινδύνους.  Επιβάλλεται να υπάρξουν συνεργασίες σε όλα τα πεδία εντός και εκτός της ΕΕ, οι οποίες να δημιουργούν προοπτικές και ταυτόχρονα να θωρακίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία.  Παράλληλα η Κύπρος θα πρέπει να ενεργήσει ως σταθεροποιητικός παράγοντας.

(3)     Στο οικονομικό πεδίο τα δεδομένα είναι προβληματικά παρά τη σχετική σταθεροποίηση και τους θετικούς δείκτες οικονομικής ανάκαμψης.  Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανέρχονται στο 48% του συνόλου και οι κυπριακές τράπεζες τελούν εν πολλοίς υπό ξένο έλεγχο ενώ αβέβαιο είναι το μέλλον του Συνεργατισμού.  Το ιδιωτικό χρέος είναι 346% του ΑΕΠ και το δημόσιο 109%. Η ανεργία βρίσκεται σε ψηλά επίπεδα παρά τη μετανάστευση.  Δραματικά είναι τα δεδομένα για τους νέους στους οποίους η ανεργία προσεγγίζει το 35%.  Μετά τον Μάρτιο του 2013 η Κύπρος δεν έχει ακόμα νέο οικονομικό υπόδειγμα.  Επιπρόσθετα, εξακολουθούν να συντηρούνται στρεβλώσεις οι οποίες οδήγησαν στην οικονομική κατάρρευση.  Επείγει ο εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών για το σύστημα υγείας, παιδείας και στις συντάξεις καθώς και η προώθηση νέων μοχλών οικονομικής μεγέθυνσης.

(4)     Στο κοινωνικό πεδίο δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την αυξανόμενη ανισότητα.  Υπάρχουν επίσης βαθειά χάσματα και πληγές σε βαθμό που δεν μπορεί σήμερα να γίνεται λόγος για κοινωνική συνοχή.  Αλλά και στην καθημερινότητα, η αναξιοκρατία, η μετριοκρατία, η διαπλοκή και η διαφθορά υποσκάπτουν την κοινωνική συνοχή και ενισχύουν την απαξίωση προς τους θεσμούς και το κράτος.  Επιπρόσθετα, όταν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα λαμβάνονται αποφάσεις κατά το δοκούν και όταν δικαστικές αποφάσεις δεν τυγχάνουν σεβασμού ή παρακάμπτονται, προφανώς, ελλοχεύει ο κίνδυνος της φαυλοκρατίας.  Είναι καθολική η επιθυμία να καθαρισθεί επιτέλους ο Σταύλος του Αυγεία.

(5)     Καθοριστικής σημασίας είναι η εξυγίανση και ο εξορθολογισμός του ευρύτερου δημόσιου τομέα και η εμπέδωση της χρηστής διοίκησης. Το ζήτημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία. Παράλληλα είναι εκ των ων ουκ άνευ η δραστική μείωση των κομματικών παρεμβάσεων στις προσλήψεις, στις προαγωγές αλλά και σε καθοριστικές αποφάσεις.  Δυστυχώς, παρά την οικονομική κατάρρευση, δεν υπήρξε η αναγκαία διαφοροποίηση σε πολλές πρακτικές.  Εν ολίγοις, είναι σημαντικό να υπάρξει επιτέλους ένα αποτελεσματικό κράτος.

(6)     Είναι επίσης σημαντικό να επουλωθούν πληγές.  Αναμφίβολα, η κοινωνία σήμερα είναι βαθειά διηρημένη – πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και ιδεολογικά.  Πολλές φορές υπάρχει υπέρβαση εξουσίας για να επιτευχθούν αθέμιτοι στόχοι.  Ενώ από την μια δεν μπορεί να υπάρξει μια αγγελική κοινωνία, από την άλλη είναι αδιανόητο να γίνεται ανεχτή η ασυδοσία.  Η κατάσταση αυτή συμβάλλει στην απαξίωση, στην έλλειψη εμπιστοσύνης και σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον.

(7)     Για να αντιμετωπισθούν οι ποικιλόμορφες προκλήσεις θα πρέπει να υπάρξει πυξίδα. Η υφιστάμενη πολιτική και κοινωνικοοικονομική κρίση είναι αλληλένδετη με μια ευρύτερη αξιακή κρίση.  Είναι αναγκαίο να παραμερισθούν αντικοινωνικές συμπεριφορές όπως η αλαζονεία, ο άκρατος εγωισμός και οι υπερβολές σε όλα τα επίπεδα.  Θα πρέπει να πρυτανεύσει το αρχαιοελληνικό μέτρο και να επικρατήσουν στον δημόσιο βίο ο αλληλοσεβασμός και η ανάδειξη της αριστείας.  Στον σημερινό κόσμο, και όχι μόνο στην Κύπρο, τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί η αποπολιτικοποίηση και η επιδίωξη αποκλειστικά ιδιοτελών συμφερόντων.  Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι επικίνδυνα και θα πρέπει να αναστραφούν.

*Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.