Η αντιδυτική στροφή του Πεκίνου

Η Κίνα βγαίνει ισχυρότερη από την οικονομική κρίση και σκληραίνει τη στάση της στη διεθνή σκηνή
JOHN ΡOMFRET

Η κινεζική κυβέρνηση έχει υιοθετήσει έναν έντονα αντιδυτικό τόνο τους τελευταίους μήνες, καθώς εξέρχεται ισχυρότερη από την οικονομική κρίση και βλέπει το εθνικιστικό της κίνημα να κερδίζει έδαφος. Η εξέλιξη αυτή διαψεύδει τους δυτικούς και τους κινέζους επιχειρηματίες, όπως και τους διανοούμενους και τους κυβερνητικούς αξιωματούχους, που εκτιμούσαν ότι μια πιο ισχυρή και πλούσια Κίνα θα διέκειτο θετικότερα προς τις αξίες και τα συστήματα της Δύσης.

Η στροφή της Κίνας αντανακλάται καθαρά στην κυβερνητική πολιτική. Πέρυσι η κυβέρνηση του προέδρου Χου Τζιντάο ενθάρρυνε τις κρατικές επιχειρήσεις της χώρας να εξαγοράσουν ιδιωτικές εταιρείες. Και τις τελευταίες εβδομάδες η Κίνα ανακοίνωσε ότι θα υποχρεώσει δυτικές εταιρείες να μοιραστούν με τους κινέζους ανταγωνιστές τους την ευαίσθητη τεχνολογία τους, με αντάλλαγμα την πρόσβαση στις αγορές της χώρας.

Αλλά και στο εσωτερικό μέτωπο, τα δύο τελευταία χρόνια έχουν γίνει περισσότερες συλλήψεις και παραπομπές σε δίκη με την κατηγορία της υπονόμευσης της κρατικής ασφαλείας απ΄ ό,τι την πενταετία 2003-2007. Η Κίνα ασκεί πιο αυστηρό έλεγχο στο Ιnternet απ΄ ό,τι στο παρελθόν. Και πριν από λίγες ημέρες ανακοίνωσε κάποιους όρους που θα καταστήσουν δυσκολότερη τη χρηματοδότηση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων από το εξωτερικό.

Οσο για την εξωτερική πολιτική, η Κίνα υιοθετεί τόνους που δεν είχαν ξανακουστεί την τελευταία δεκαετία, καταδικάζοντας την πώληση αμερικανικών όπλων στην Ταϊβάν και τη συνάντηση του προέδρου Ομπάμα με τον Δαλάι Λάμα.

«Πρόκειται για μια θεμελιώδη στροφή» εκτιμά ο Τζέιμς Μακ Γκρέγκορ, σύμβουλος της εταιρείας Αpco China. Δημοσίως και όταν μιλούν προς ένα διεθνές κοινό οι κινέζοι ηγέτες αρνούνται ότι η χώρα τους απομακρύνεται από τις μεταρρυθμίσεις ή ότι δεν συνεργάζεται με τις δυτικές χώρες.

Σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου, ο πρωθυπουργός Γουέν Τζιαμπάο δήλωσε ότι γνωρίζει τις θεωρίες για την «αλαζονεία και τη σκληρότητα της Κίνας» και τις απορρίπτει. Οταν ρωτήθηκε για τη στάση της χώρας του στη Σύνοδο της Κοπεγχάγης για το κλίμα, εξέφρασε την έκπληξή του που η Κίνα δέχεται επικρίσεις για το θέμα αυτό.

Η σκλήρυνση της στάσης της Κίνας ήταν όμως σαφής και στην ετήσια συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης, που έληξε το περασμένο Σαββατοκύριακο. Κάποιοι σύνεδροι ζήτησαν να περάσουν όλα τα Ιnternet cafe στον έλεγχο της κυβέρνησης, ενώ κάποιοι άλλοι πρότειναν να εφοδιαστούν όλα τα κινητά τηλέφωνα με κάμερες ασφαλείας.

Η αλλαγή αυτή δεν αποτελεί καλό οιωνό για τις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κίνα. Η κυβέρνηση Ομπάμα ήλπιζε να συνεργαστεί με το Πεκίνο στο θέμα της κλιματικής αλλαγής, στον περιορισμό των πυρηνικών φιλοδοξιών του Ιράν και της Βόρειας Κορέας και στη σταθεροποίηση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αλλά στην Κίνα θεωρούν ότι αυτά τα σχέδια είναι μια παγίδα για να αποδυναμωθεί η χώρα.

Στη συνέντευξη Τύπου, ο Γουέν φάνηκε διατεθειμένος να μην υποχωρήσει και σε ένα άλλο αμερικανικό αίτημα: την ανατίμηση του γουάν έναντι του δολαρίου, ώστε να ενισχυθούν οι αμερικανικές εξαγωγές. Σύμφωνα με έναν εξέχοντα κινέζο οικονομολόγο, τον Χου Ανγκάνγκ, η Κίνα ζει την πιο μακρά χρυσή περίοδο από την εποχή των πολέμων του οπίου, τη δεκαετία του 1840. Από φτωχή και αναπτυσσόμενη χώρα, έχει πλέον ενταχθεί στους κόλπους των ισχυρών κρατών.

«Ο κινεζικός λαός δεν αισθάνεται πλέον μειονεκτικά. Η εποχή που η Κίνα προσκυνούσε τη Δύση τελείωσε. Εχουμε, και δικαίως, ένα αίσθημα ανωτερότητας» λέει τώρα ο Γουάνγκ Σιαοντόνγκ, ένας γνωστός εθνικιστής συγγραφέας που έχει γράψει βιβλία με τίτλους όπως «Η Κίνα είναι δυστυχής».

Η απομάκρυνση από τη Δύση είναι εμφανής και στους κόλπους της κινεζικής ηγεσίας. Ο προηγούμενος πρόεδρος Τζιανγκ Ζεμίν θεωρούνταν φιλοαμερικανός. Στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 1997, είχε ανακοινώσει ότι η Κίνα βλέπει θετικά την αμερικανική ανάμειξη στην Ασία, ακόμη και τη στάθμευση αμερικανών στρατιωτών. Ο πρόεδρος Χου αντίθετα, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία το 2002, είναι ο πρώτος κομμουνιστής ηγέτης χωρίς εμπειρία έξω από το σημερινό σύστημα.

Αλλοι παράγοντες παίζουν επίσης ρόλο. Είναι προεκλογική περίοδος στο Πεκίνο. Σε δύο χρόνια η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος θα υποστεί μια τεράστια μεταβολή, αφού υπάρχει ενδεχόμενο να αλλάξουν ως και επτά από τα εννέα μέλη του Πολιτικού Γραφείου- το οποίο αποτελεί το κέντρο της εξουσίας.

Δεύτερον, παρά τις φαινομενικές επιτυχίες, η ηγεσία της Κίνας συνεχίζει να βρίσκεται σε συναγερμό λόγω των διεθνών εξελίξεων, όπως οι «έγχρωμες επαναστάσεις» στο εσωτερικό της πρώην Σοβιετικής Ενωσης- αλλά και των εσωτερικών, όπως οι διαδηλώσεις κατά του Πεκίνου στο Θιβέτ το 2008 και στη βορειοδυτική επαρχία Ξινγιάνγκ πέρυσι.

Ενα πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί ο τρόπος αντίδρασης του κόμματος στην απειλή της Google να φύγει από τη χώρα αν η Κίνα συνεχίσει να λογοκρίνει τον κυβερνοχώρο. Ανησυχώντας για το ενδεχόμενο εκδήλωσης ενός τεράστιου κύματος υποστήριξης προς την αμερικανική εταιρεία στην Κίνα, το υπουργείο Προπαγάνδας χαρακτηρίζει το ζήτημα όχι ως διαφωνία για την ελευθερία της έκφρασης, αλλά ως μέρος της αμερικανικής στρατηγικής να περιορίσει και να απομονώσει τη χώρα.
ΒΗΜΑ