28/11/19

Η Παγκόσμια Νήσος και το γεωπολιτικό πόκερ του Ερντογάν

Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πηγή: Τουρκική Προεδρία
Του ΚΩΣΤΑ ΓΡΙΒΑ
Δυσκολεύεται κανείς να παρακολουθήσει την αλματώδη εξέλιξη της τουρκικής ιμπεριαλιστικής ρητορικής. Ο Ερντογάν δηλώνει ευθαρσώς ότι η χώρα του δεν δέχεται τα «σύνορα που της επεβλήθησαν» και «θα πάρει ζωές» για να την επαναφέρει στις ιστορικές της διαστάσεις. Την ίδια στιγμή στην Ελλάδα επιμένουμε να παραμένουμε εγκλωβισμένοι σε εξαιρετικά περιοριστικές ερμηνείες της τουρκικής συμπεριφοράς.
Έτσι, συνεχίζουν ακάθεκτες οι ερμηνείες ότι όλα αυτά γίνονται για εσωτερική κατανάλωση, ενώ αποκλειστικός υπεύθυνος εμφανίζεται να είναι ο “παρανοϊκός” Ερντογάν. Ο γράφων επανειλημμένως έχει εκφράσει την άποψη ότι η πειρατική αυτή πολιτική εκφράζει την Τουρκία γενικώς και προκύπτει ως αποτέλεσμα της μετάλλαξης του διεθνούς συστήματος και του ρόλου της Τουρκίας μέσα σε αυτό.
Το διεθνές σύστημα βρίσκεται σε μια διαδικασία μετατροπής του σε πολυπολικό, χωρίς όμως να έχει ακόμη αποκρυσταλλωθεί, με την Τουρκία να διεκδικεί μια θέση μεσαίας ευρασιατικής δύναμης μέσα σε αυτό. Για να το επιτύχει πρέπει να κινηθεί γρήγορα και αποφασιστικά για να πλασαριστεί σε μια καλή θέση, πριν το σύστημα σταθεροποιηθεί. Επίσης, εκμεταλλεύεται την επισφαλή θέση ισορροπίας που έχει επιτύχει μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, αδρανοποιώντας τον παρεμβατισμό της μίας με την απειλή της δραστικής ενίσχυσης των σχέσεών της με την άλλη. Την διευκολύνει, μάλιστα, η μεταβατική φάση στην οποία βρίσκεται η διαμόρφωση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Ωστόσο, αυτή η ανάγνωση είναι επίσης περιοριστική. Για να κατανοήσουμε πληρέστερα τους παράγοντες που ωθούν την Τουρκία να επιδεικνύει μια τόσο επιθετικά αναθεωρητική πολιτική έναντι του περίγυρού της, θα πρέπει να προσδιορίσουμε το γεωπολιτικό κέρδος που επιδιώκει να επιτύχει. Για να το κάνουμε θα πρέπει να κατανοήσουμε τη γεωπολιτική λειτουργία του χώρου όπου επιχειρεί να κυριαρχήσει η Τουρκία, την Ανατολική Μεσόγειο. Και για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε τον ρόλο και τη λειτουργία της Ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει να δούμε τη μεγάλη, την παγκόσμια εικόνα.

Η τήξη των αρκτικών πάγων
Και θα ξεκινήσουμε από ένα σημείο που φαντάζει πολύ μακρινό και άσχετο με τη Μεσόγειο. Τον Αρκτικό. Μετά λοιπόν τη διαρκή μείωση του στρώματος των αρκτικών πάγων, προκύπτει το ενδεχόμενο ότι σε μερικά χρόνια ο Αρκτικός θα ενταχθεί πλήρως στο διεθνές σύστημα θαλάσσιων μεταφορών. Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι οι εγγύς θάλασσες γύρω από την Ευρασία ενδέχεται να ενοποιηθούν σε μια αδιαίρετη ζώνη, διαμορφώνοντας ένα είδος δακτυλίου ταχείας κυκλοφορίας στην ευρασιατική περιφέρεια, περιορίζοντας τον ρόλο των ανοικτών ωκεάνιων θαλάσσιων διαδρομών, δηλαδή τον προνομιακό χώρο κυριαρχίας των ΗΠΑ.
Ταυτοχρόνως, μια σειρά από νέες πολεμικές τεχνολογίες και μεθοδολογίες, οι οποίες αναπτύχθηκαν καταρχάς από την Κίνα και εν συνεχεία και από άλλα ευρασιατικά κράτη, αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία της αμερικανικής αεροναυτικής ισχύος ακριβώς σε αυτήν τη ζώνη των εγγύς υδάτων στην ευρασιατική περιφέρεια. Δημιουργείται, δηλαδή, μια ζώνη ασαφούς κυριαρχίας μεταξύ της ευρασιατικής χερσαίας μάζας, όπου κυριαρχούν οι μεγάλες ευρασιατικές δυνάμεις, με προεξάρχουσες την Κίνα και τη Ρωσία, και των ανοιχτών ωκεάνιων εκτάσεων, που παραμένουν ο προνομιακός χώρος κυριαρχίας της μεγάλης ναυτικής δύναμης του πλανήτη, των ΗΠΑ.
Ο νέος Δρόμος του Μεταξιού
Ταυτοχρόνως, η OBOR (One Belt One Road) της Κίνας, ο περιβόητος “Νέος Δρόμος του Μεταξιού”, μετασχηματίζει το “βαθύ εσωτερικό” της Ευρασίας σε ένα εσωτερικό αίθριο, το οποίο τείνει να ενοποιηθεί με ένα νέο, ανοιχτό στη ναυσιπλοΐα, “αποψυγμένο” Αρκτικό. Μάλιστα, εδώ και λίγο καιρό φαίνεται πως προωθείται μια προέκταση της OBOR προς τον απώτατο Βορρά, που αναφέρεται ως Polar Silk Road ή Ice Silk Road.
Δημιουργείται, λοιπόν, ένα καινοφανές ανθρωπογεωγραφικό μέγεθος, στην περιφέρεια, αλλά και στο εσωτερικό της Ευρασίας. Αυτό ωθεί την Κίνα και τη Ρωσία, αλλά και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, σε μια πορεία τοποθέτησής τους σε ένα ενιαίο γεωπολιτικό σχήμα, στο οποίο εισέρχονται σταδιακά και άλλες χώρες, με σημαντικότερη εξ αυτών το Ιράν.
Προκύπτει, λοιπόν, μια πολυδιάστατη τάση γεωπολιτικής συσπείρωσης της Ευρασίας, που δημιουργεί το πρόπλασμα μιας πανευρασιατικής γεωπολιτικής οντότητας. Εμφανίζεται έτσι το πρόπλασμα ενός νέου διπολικού διεθνούς συστήματος. Από τη μία θα υπάρχει ένα χαλαρό αλλά διακριτό πανευρασιατικό σχήμα. Από την άλλη η μεγάλη ναυτική δύναμη του πλανήτη, οι ΗΠΑ, με τα μεγάλα νησιωτικά συμπλέγματα στην περιφέρεια της Ευρασίας και το “προγεφύρωμα” της Δυτικής Ευρώπης στην ευρασιατική χερσαία μάζα.
Η Παγκόσμια Νήσος
Και αυτά τα δύο εν δυνάμει υπερσυστήματα έρχονται σε επαφή σε ένα κρίσιμο, ασταθές και εξαιρετικά δυναμικό σημείο. Την Ανατολική Μεσόγειο. Με δύο λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ανατολική Μεσόγειος είναι ένας χώρος που μπορεί να διαχωρίσει το ευρασιατικό σύστημα σε δύο κομμάτια.
Στο πλαίσιο μιας ευρύτερης γεωπολιτικής ανάγνωσης, σε έναν πλανήτη όπου ο Αρκτικός θα έχει απαλλαγεί από τους πάγους και θα έχει τοποθετηθεί στο παγκόσμιο δίκτυο θαλάσσιων επικοινωνιών, δεν αυτονομείται μόνο η Ευρασία από τις ανοικτές ωκεάνιες εκτάσεις, αλλά ολόκληρη η “Παγκόσμια Νήσος”. Κατά την κλασική ορολογία του θεμελιωτή της αγγλοσαξονικής γεωπολιτικής σκέψης Sir Halford Mackinder, πρόκειται για το σύμπλεγμα Ευρασίας-Αφρικής.
Και μια απλή ματιά σε έναν χάρτη αρκεί να μας δείξει ότι το σύμπλεγμα αυτό έχει ένα κεντρικό σημείο, την Ανατολική Μεσόγειο. Με άλλα λόγια, ενδέχεται στο μεταλλαγμένο διεθνές σύστημα του μέλλοντος, η Ανατολική Μεσόγειος να αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα του. Κατά συνέπεια, μπορούμε να πούμε, παραφράζοντας τον Mackinder, ότι αυτός που θα κυριαρχεί στην Ανατολική Μεσόγειο θα έχει ρυθμιστικό ρόλο σε ολόκληρο το διεθνές σύστημα.
Ο τουρκικός ρόλος
Και αυτόν ακριβώς τον ρόλο φαίνεται πως διεκδικεί για τον εαυτό της η Τουρκία, που φιλοδοξεί να εξελιχθεί στην κυρίαρχη δύναμη της Ανατολικής Μεσογείου και συνακόλουθα σε μια από τις πιο σημαντικές ρυθμιστικές δυνάμεις του διεθνούς συστήματος. Γι’ αυτό λοιπόν ενδέχεται να λειτουργεί με τόσο ασύδοτο, πειρατικό και ριψοκίνδυνο τρόπο. Όχι γιατί είναι μεγαλομανής ο Ερντογάν, ούτε για να εξωτερικεύσει την εσωτερική της κρίση η Τουρκία. Απλά, γιατί είναι πολύ μεγάλο το διακύβευμα. Και αυτό χωρίς να έχουμε αναφερθεί καθόλου στον επίσης πολύ μεγάλο ρόλο των ενεργειακών κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου, που είναι μια άλλη ιστορία.
Βέβαια, η παραπάνω προσέγγιση είναι εξ αντικειμένου πολύ γενική, επιφανειακή και σε πολύ μεγάλο βαθμό επισφαλής. Ωστόσο, φαίνεται πλέον ξεκάθαρα ότι το διεθνές σύστημα βρίσκεται σε μια φάση δραστικής μετάλλαξης. Στο μέλλον η Ανατολική Μεσόγειος ενδέχεται να έχει σημαντικότερο ρόλο σε αυτό το σύστημα από τον ήδη σημαντικό που έχει σήμερα.
Η Τουρκία φαίνεται πως επιδιώκει να εξελιχθεί στην κυρίαρχη δύναμη της περιοχής, ώστε να βελτιώσει τις πιθανότητές της να λειτουργήσει ως μια από τις σημαντικές ευρασιατικές δυνάμεις του μέλλοντος. Τώρα, αν θα της βγει όλη αυτή η ριψοκίνδυνη κίνηση είναι μια άλλη ιστορία. Όπως άλλη ιστορία είναι το τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα. Η χώρα μας, επίσης, μπορεί να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που προσφέρονται, όχι βέβαια με τον τρόπο της Τουρκίας, αλλά με πιο σύνθετες επιλογές. Κι αυτό, όμως, είναι μια άλλη ιστορία.

4 σχόλια:

  1. Είναι πάντοτε ευφρόσυνη επιβεβαίωση η σπάνια ευρύτητα πεδίου γεωπολιτικής εποπτείας και ανάλυσης που διαπιστώνει ο ανήσυχος και ερευνητικός μελετητής στην αρθρογραφία του καθηγητή κ. Κώστα Γρίβα. Προκαλεί ένα συναίσθημα πνευματικής χαράς και πατριωτικής υπερηφάνειας και βάλσαμο κάποιας παρηγοριάς -όπωςόταν τα παιδιά του Αριστοτελείου επιτυγχάνουν παγκόσμιες πρωτιές στο άθλημα της επιστήμης.
    Συναίσθημα που ενισχύεται με το σπάνιο χαρακτηριστικό της σεμνής αίρεσης στην διατύπωση της
    στέρεα θεμελιωμένης διάγνωσής του, την οποία προσφέρει στον εθνικό προβληματισμό, πάντοτε επιφυλασσόμενος για την επιβεβαίωσή της από την ροή των εξελίξεων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Το παγκόσμιο γεωπολιτικό σύστημα παραμένει διπολικό, και θα εξελίσσεται αναπτυσσόμενο διπολικά, μέχρι που ο διπολισμός σαν παρωχημένη έννοια λόγω της ανεδαφικότητας του δεν θα τροφοδοτείται πια απ΄την ανθρώπινη σκοπιμότητα και δραστηριότητα,εν καιρώ,και εξηγούμαι.
    Η παγκόσμια Ασιατική παραγωγή συνεπικουρούμενη κι απ΄την εμπειρία-μεθοδολογία -ιστορία του Ευρασιατικού παράγοντα καθίσταται πλέον ο Πόλος νούμερο ένα του κόσμου.
    Στον αντίποδα του βρίσκονται τα πιο πρόσφατα ιμπεριαλιστικά κράτη προεξάρχουσας της ΗΠΑ και των Αγγλοσαξόνων γενικότερα.
    Αιτία της διπολικότητας την οποία και επικαλούμαι,σύμφωνα με την Ελληνική φιλοσοφία και γραμματεία και κατ΄επέκταση την Ορθόδοξη Χριστιανική Θρησκεία ,είναι η ηθική ερμηνεία στην ιστορική μας εξέλιξη.
    Δεν είναι το αποτέλεσμα, ούτε ο πλούτος ούτε οι πόλεμοι κλπ.είναι το ηθικό κομμάτι της ζωής.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αναλύοντας και ερμηνεύοντας χωροταξικά την παγκόσμια δραστηριότητα,διαπιστώνει κανείς ότι ο πολιτικός Ισημερινός που περιζώνει τα κράτη-έθνη γεωπολιτικά ,βαθμηδόν μετακινείται προς τα βόρεια, αναδεικνύοντας και την πρακτική του νου και την ευφυϊα και την δημιουργία και την αποτελεσματικότητα και το εφικτό της ανθρώπινης δύναμης,στο να καλύπτει τις ανάγκες του βασικά σε συσχετισμό με το περιβάλλον και την κλιματολογική παραγωγικότητα,όσο πιο εύκολα και γρήγορα γίνεται,(και με λιγότερες αβαρίες).
    Εξ αυτής της σχηματικής θεώρησης οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις που δημιουργήθηκαν και ολοκληρώθηκαν στην ιστορική εξέλιξη όλες ξεκίνησαν απ΄το Βόρειο ημισφαίριο εν είδει μεσημβρινών διαμορφώνοντας τον γήινον κάνναβο σε χοντρές γραμμές,με τον ισημερινό και τις παράλληλες ζώνες του,τεμνόμενες απ΄τους πιο πάνω μεσημβρινούς.
    Απ΄αυτούς τους μεσημβρινούς ο πιο πλήρης και παραγωγικός σήμερα είναι ο Κινεζικός,ακολουθεί ενδιάμεσα ο Ρωσικός και έπεται πλέον με τα αρνητικά του ο Αμερικανικός.
    Οποιαδήποτε πολιτική δύναμη δε για τον άλφα η βήτα λόγο επιθυμεί να εκμηδενίσει την παραγωγική υπερδύναμη του πλανήτη,που τυχαίνει τώρα να είναι η Κίνα,θα ατροφήσει μέχρι να συνετιστεί και να συνεργαστεί,ή να εξαφανιστεί αν δεν μπορεί να συνυπάρξει,το ίδιο ισχύει και για την Ρωσία εκτός απ΄την απομακρυσμένη...Αμερική,που φλερτάρει επιδεικτικά με το χάος που δημιουργεί και φυσικά την παίρνει.
    Σ΄αυτό το πλαίσιο κινούνται πλέον όλα τα υπόλοιπα έθνη και κράτη με τις ιδιαιτερότητες,θέσεις ,συμπεριφορές και προτιμήσεις αλλά και τις σκοπιμότητες και τα συμφέροντα των τριών πρωταγωνιστών δηλαδή των εξής δύο, των Ευρασιατών Ρωσοκινέζων και των Αμερικανών με τα συνακόλουθα Αγγλοσαξονικά πλέον παρελκόμενα.
    Ένα παρελκόμενο αλλά όχι Αγγλοσαξωνικό Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και η Τουρκία με όλες τις ιδιάζουσες ιδιότητες που κάπως προαναφέραμε αλλά και τον χώρο στον οποίο δρουν και πολιτεύονται και μακροημερεύουν... Και πάμε παρακάτω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. ....Εκ κακού Κόρακος κακόν ωόν.(Κόραξ και Τεισίας).
    Και η περί ου ο λόγος Τουρκία.
    Όλος ο κόσμος και ειδικά ο Δυτικός για χίλιους δυό λόγους,ετερόκλητους, προσπάθησαν να παραστήσουν τον Μέντορα στον γείτονα μας διδάσκοντας τον άπειρες δολιότητες και τερτίπια για τα δικά τους συμφέροντα και για τα συμφέροντα των Τούρκων κατά δεύτερο λόγο,εις βάρος φυσικά των γειτόνων και των παραπέρα κειμένων κρατών και εθνών,(πάρ τη γραμμή...και τρέχα)-(Οθωμανική επικράτεια γάρ με Αυστροουγγαρία,Ρωσία των Τσάρων,Σοβιετία,Αγγλική αυτοκρατορία,Ναζιστική Γερμανία και τέλος Παξαμερικάνα).(ο ένας περίμενε τον άλλονε)....
    Θεωρώντας υπεραρκετή την ανάπτυξη των λόγων και τις αιτίες της Τουρκικής συνιστώσας στον περιβάλλοντα χώρο της Μ.Ανατολής της Ανατολικής Μεσογείου και της Ευρασίας,καθότι γνωστή κατά κόρον, απ΄τις γενικές και επί μέρους αναλύσεις των εκάστοτε μελετητών,οι πάντες διαπιστώνουν και εμπεδώνουν την γνώμη , ότι η παρουσία του Τουρκικού σχήματος όπως έχει διαμορφωθεί απ΄τους δυτικούς ειδικά τώρα είναι επιζήμια, επικίνδυνη και αντιδεοντολογική για τον χαρακτήρα τον Ευρασιατικό,και τα συμφέροντα των πρωταγωνιστών.
    Αργά ή γρήγορα οι Δυτικοί που αναδεικνύουν... την προκλητικότητα της Τουρκίας,θα εκτεθούν τόσο πολύ με τις επιδιώξεις τους , που αναγκαστικά,αυτό το κράτος θα αναγκαστεί να αλλάξει γραμμή πλεύσης σε όλους τους τομείς της πολιτικής του, εφόσον προσκρούει αναφανδόν και απροκάλυπτα στα συμφέροντα και τις επιδιώξεις των Ρώσων και των Κινέζων.
    Η Τουρκική προκλητικότητα εν προκειμένω που προκύπτει απ΄τις υποδείξεις και την πίεση των ΝΑΤΟΙΚων ,αλλά και την αχαλίνωτη Τουρκική αδιαλλαξία, βαθμηδόν ατονεί μπρός στην Ρωσική ανωτερότητα και ισχύ,μέχρι σημείου κατακερματισμού της.
    Όλα νομίζω ότι γίνονται για την χαμένη...τιμή των Δυτικών,(κι όπου υπάρχει χαμένη τιμή υπάρχει και χαμένος χώρος,όσο στρατηγικός κι αν ήταν ).

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.