29/7/14

Διασχίζοντας την Καρδιά του Ζωντανού Κουρδιστάν

του Βαγγέλη Αρεταίου
Το επιβλητικό κάστρο του Ερμπίλ δεν φαίνεται πια. Με τα ψηλά του τείχη και με έξι χιλιάδες χρόνια αδιάκοπης ανθρώπινης παρουσίας, από τους Ασσύριους και τον Μέγα Αλέξανδρο μέχρι τη Βρετανική Αυτοκρατορία και την αμερικανική επέμβαση του 2003, το κάστρο συμβολίζει τον σημαντικό ρόλο που έχει παίξει η περιοχή στην παγκόσμια ιστορία.

Εξω έχει τώρα 43 βαθμούς, είναι τέσσερις και τέταρτο το απόγευμα και είμαι σε ένα λεωφορείο που μόλις ξεκίνησε το μακρύ του ταξίδι από το Ερμπίλ, την πρωτεύουσα του ιρακινού Κουρδιστάν, προς το Ντιγιαρμπακίρ, τη μεγάλη και συμβολική πρωτεύουσα των Κούρδων, που βρίσκεται στο τουρκικό Κουρδιστάν.

Το λεωφορείο είναι σχεδόν γεμάτο. Η συντριπτική πλειονότητα των επιβατών είναι Κούρδοι από την Τουρκία που εργάζονται στο ιρακινό Κουρδιστάν, «οι μισθοί είναι δέκα φορές καλύτεροι» κι επιστρέφουν στις οικογένειές τους για τις γιορτές του Ραμαζανιού.

Περνάμε τη χριστιανική γειτονιά της Ανκάουα, με τις εκκλησίες των Συροχαλδαίων της και με τη μεγάλη παράδοση ανοχής και καθημερινής ζωής που πλησιάζει τα δυτικά πρότυπα, από την ελεύθερη πώληση και κατανάλωση αλκοόλ μέχρι τον τρόπο ντυσίματος των γυναικών. Το 2003, όταν οι Αμερικανοί μπήκαν στο Ερμπίλ, η Ανκάουα ήταν διαφορετική πόλη. Σήμερα, σχεδόν δέκα χρόνια μετά και με την εντυπωσιακή ανάπτυξη του Ερμπίλ, είναι μια γειτονιά της πρωτεύουσας. Οι Συροχαλδαίοι χριστιανοί της Ανκάουα έχουν υποδεχθεί εκατοντάδες χριστιανούς πρόσφυγες από τη Μοσούλη και άλλες περιοχές που έχουν περιέλθει στον έλεγχο των τζιχαντιστών της ISIL.

Πέντε παρά τέταρτο και το λεωφορείο μας περνάει το τελευταίο check point του Ερμπίλ και παίρνουμε τον δρόμο προς Μοσούλη και τα βορειοδυτικά. Το τοπίο είναι ξερό γύρω μας και κίτρινο. Ο δρόμος με τη μαύρη πίσσα του μοιάζει με φίδι αδηφάγο για χιλιόμετρα.

Το λεωφορείο κάνει ένα μεγάλο κύκλο περνώντας μέσα από χωριά για να αποφύγουμε τη Μοσούλη και τις τυχόν επιδρομές των τζιχαντιστών. Σημαίες του Κουρδιστάν παντού, φυλάκια με πάνοπλους πεσμεργκά, 43 βαθμούς Κελσίου και μια μελαγχολική φωνή που βγαίνει από το ραδιόφωνο του λεωφορείου κλαίει για έναν αδύνατο έρωτα. Στις κωμοπόλεις που περνάμε υπάρχουν συχνά μεγάλα αγάλματα πεσμεργκά που έπεσαν στο πεδίο της μάχης. Από τη δεκαετία του ’30, όταν συγκροτήθηκαν οι πρώτες μονάδες πεσμεργκά για να πολεμήσουν την κεντρική κυβέρνηση στη Βαγδάτη μέχρι σήμερα, χιλιάδες πεσμεργκά έχουν γίνει ήρωες για τους Κούρδους που δεν τους ξεχνούν και εγείρουν αγάλματα προς τιμήν τους.

Προς τα σύνορα

Εξι το απόγευμα και βγαίνουμε πια στον κεντρικό δρόμο προς τα βόρεια και τα σύνορα με την Τουρκία. Κάπου αριστερά μας στο βάθος η μεγάλη τεχνητή λίμνη του φράγματος της Μοσούλης, ενός από τα πιο νευραλγικά σημεία για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων του Τίγρη. Το φράγμα της Μοσούλης ελέγχει το νερό σχεδόν όλου του Ιράκ και τροφοδοτεί μέχρι και τη Βαγδάτη. Σήμερα όμως είναι στα χέρια των τζιχαντιστών της ISIL και αποτελεί ένα από τα καλύτερα όπλα τους.

Περνάμε την πόλη Ντοχούκ, με τις δύσβατες οροσειρές των βουνών του Κουρδιστάν στα βορειονατολικά και τον Τίγρη στα νοτιοδυτικά. Τα βουνά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη ζωή στο Κουρδιστάν. Ακόμα και όσοι Κούρδοι ζουν στις πεδιάδες ξέρουν πάντα ότι το βουνό είναι το τελευταίο τους καταφύγιο.

Η θερμοκρασία έξω έχει πέσει στους 36 βαθμούς. Ο ήλιος γίνεται πιο μαλακός έχοντας πάρει για τα καλά τον δρόμο για τη Δύση.

Χωριά, κωμοπόλεις. Βλέπω ένα μικρό τρούλο εκκλησίας δίπλα σχεδόν σε ένα μιναρέ. Οι χριστιανοί είναι διάσπαρτοι σε όλη τη Μεσοποταμία, Συροχαλδαίοι οι περισσότεροι. Αιώνες διωγμών αλλά και ειρηνικής συνύπαρξης με τους μουσουλμάνους της περιοχής. Σήμερα όμως ζουν από τις πιο δύσκολες περιόδους. Και αδειάζουν τα χωριά και τις πόλεις τους είτε για τα μεγάλα αστικά κέντρα του ιρακινού Κουρδιστάν όπου νιώθουν ασφαλείς, είτε για τα μοναστήρια που είναι σκαρφαλωμένα σε βραχώδη υψώματα είτε για την Ευρώπη και την Αμερική.

Η πόλη Ζάκχο απλώνεται αριστερά μας. Είναι η τελευταία μεγάλη πόλη του ιρακινού Κουρδιστάν, τα σύνορα με την Τουρκία είναι πολύ κοντά πια. Η ώρα φτάνει σχεδόν οχτώ. Οι δρόμοι είναι άδειοι, όλοι ετοιμάζονται για το ιφτάρ, το τελετουργικό γεύμα του τέλους της ολοήμερης νηστείας. Κουρασμένοι πεσμεργκά περιπολούν στους άδειους δρόμους.

Εννιά παρά τέταρτο. Φτάνουμε στα σύνορα με την Τουρκία. Μια μεγάλη πύλη με μια σημαία του Κουρδιστάν κι ένα φεγγάρι που μόλις άρχισε να βγαίνει. Ημισέληνος.

Τα σύνορα αυτά είναι οι πνεύμονες του ιρακινού Κουρδιστάν. Χωρίς τα χιλιάδες φορτηγά που περνούν κάθε μέρα από εδώ, το Κουρδιστάν δεν θα είχε να φάει. Και δεν θα είχε και πού να διοχετεύσει το πετρέλαιό του καθώς, προς το παρόν, το μεγαλύτερο μέρος της μεταφοράς κουρδικού πετρελαίου προς την αδηφάγο για ενέργεια Τουρκία γίνεται με φορτηγά.

Τα τσιμεντένια κτίρια των τελωνείων και η βρόμικη άσφαλτος έχουν συσσωρεύσει ζέστη όλη μέρα και τώρα καίνε. Εχει 39 βαθμούς. Κι εμείς περιμένουμε υπομονετικά τους ελέγχους. Τέσσερις ώρες.

Σε σύγκριση, πάντως, με παλαιότερα η κυκλοφορία προς και από την Τουρκία είναι άνετη. Οι Τούρκοι τελωνειακοί δεν επιμένουν και οι Τούρκοι αστυνόμοι είναι χαμογελαστοί και γρήγοροι. Παλαιότερα τα σύνορα αυτά ήταν από τα πιο δύσκολα για να μπει κανείς στην Τουρκία. Τώρα είναι απλά θέμα διαδικασιών και υπομονής. Η τεράστια αυτή στροφή στη στρατηγική της Αγκυρας απέναντι στους Κούρδους του Β. Ιράκ έχει αλλάξει την έννοια των συνόρων και του περάσματος από το τουρκικό στο ιρακινό Κουρδιστάν και τούμπαλιν. Είναι πια συγκοινωνούντα δοχεία και κόμβοι εμπορίου τεράστιων μεγεθών. Οι Κούρδοι μπορούν πλέον να δουλεύουν στη μια μεριά των συνόρων και να έχουν τις οικογένειές τους στην άλλη. Απίστευτο αν το έλεγε κανείς αυτό πριν από λίγα χρόνια.

Στην Τουρκία

Τουρκικό Κουρδιστάν. Περνάμε τη Σιλόπη απ’ όπου αρχίζει το όρος Τζούντι και τα κρησφύγετα του ΡΚΚ, την Τζίζρε με τον θρυλικό τάφο του Νώε και την παρηκασμένη σήμερα συνοριακή οικονομία της ανάμεσα σε Συρία, Τουρκία και Ιράκ και φτάνουμε στο Μιντιάτ. Ενα από τα μεγαλύτερη κέντρα των Συροχαλδαίων στην περιοχή, μαζί με το Μάρντιν, που υψώνει τον λόφο του στα σύνορα με τη Συρία. Χριστιανικοί πληθυσμοί που υπέφεραν λόγω της σύγκρουσης του τουρκικού κράτους με το ΡΚΚ και που έφυγαν μαζικά από τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 για την Ευρώπη. Τα μοναστήρια της περιοχής είναι ακόμα ενεργά και κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές επιστρέφουν από την Ευρώπη.

Η θερμοκρασία έχει πέσει στους 24 βαθμούς, το φεγγάρι έχει γίνει κατακόκκινο. Το λεωφορείο διασχίζει μέσα στη νύχτα πόλεις και χωριά που μέχρι πριν από λίγα χρόνια κοιμόντουσαν με τον τρόμο του κράτους ή του ΡΚΚ. Θυμάμαι ότι όταν ταξίδευα τότε στις περιοχές αυτές, μέσα του ’90 μέχρι και αρχές του 2000, υπήρχαν διαρκώς μπλόκα του στρατού και της στρατοχωροφυλακής. Και δεν κυκλοφορούσαμε ποτέ τη νύχτα. Στο σκοτάδι όμως τώρα γύρω μας επικρατεί ειρήνη. Δεν είδα ούτε ένα μπλόκο από τα σύνορα μέχρι το Ντιγιαρμπακίρ. Μόνο στην είσοδο της πόλης, δύο ξαγρυπνισμένοι τροχονόμοι που έκαναν έλεγχο στον οδηγό του λεωφορείου για τους κανονισμούς ασφαλείας των επιβατών. Με αστεία και χαμόγελα.

Μπαίνω στην παλιά πόλη του Ντιγιαρμπακίρ, Αμεντ στα κουρδικά από το ελληνιστικό Αμιδα. Εφτά το πρωί, η πόλη μόλις έχει ξυπνήσει. Τα τείχη υψώνονται επιβλητικά. Στα στενά δρομάκια της πόλης παιδιά έχουν αρχίσει να παίζουν ξέγνοιαστα. Οι εκκλησίες των Συροχαλδαίων και των Αρμενίων της παλιάς πόλης ανοίγουν για τους τολμηρούς τουρίστες, που έχουν κάνει την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια στο Ντιγιαρμπακίρ. Οι ιμάμηδες στα τζαμιά κάνουν τις ετοιμασίες τους για το αποψινό ιφτάρ. Στα στόματα όλων είναι ήδη όλα αυτά που γίνονται στο Ιράκ, η προοπτική ανεξαρτησίας των ιρακινών Κούρδων, το μέλλον των Κούρδων στην Τουρκία, με την ειρηνευτική διαδικασία και τις διαπραγματεύσεις με την Αγκυρα να έχουν πάρει ιστορικό χαρακτήρα.

Αποχαιρετώ ένα μεσήλικα συνεπιβάτη μου με τον οποίο κάναμε πολλές κουβέντες όλη τη νύχτα. «Ο δρόμος που έκανες από το Ερμπίλ για το Ντιγιαρμπακίρ είναι η καρδιά του Κουρδιστάν. Και όσο ο δρόμος αυτός είναι ανοιχτός, τόσο η ειρήνη θα βγάζει ρίζες στην περιοχή».

energia (από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")

1 σχόλιο:

  1. Άντε και στα δικά μας απελευθερωμένα εδάφη: Ανατολική Θράκη, Κωνσταντινούπολη, Μικρά Ασία, Πόντο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.