Αγγελος Συρίγος: Οι δύο οπτικές για την τουρκική εισβολή στη Συρία κι εμείς

Άγγελος Συρίγος*

Πώς αισθάνεται ο Ερντογάν μετά τη στρατιωτική εισβολή στην Συρία; Είναι ικανοποιημένος από την εξέλιξη των γεγονότων; Τι μαθήματα πήρε από τις πρωτοβουλίες που ανέλαβε αλλά και από τη στάση της διεθνούς κοινότητας; Τα ερωτήματα αυτά είναι βασικά για να δούμε πώς θα δράσει εφεξής όχι μόνον στη Συρία αλλά πρωτίστως στην Ανατολική Μεσόγειο που μας ενδιαφέρει άμεσα.Εκ πρώτης όψεως ο Ερντογάν πέτυχε ένα μικρό τμήμα των στόχων του. Κατέλαβε μόνον το 20% της περιοχής που ήθελε να ελέγξει.

Πρόκειται για το πλέον ερημικό τμήμα της τουρκοσυριακής μεθορίου. Δύσκολα θα μπορέσει να εγκαταστήσει εκεί σημαντικό αριθμό προσφύγων από τη Συρία (πολλώ δε μάλλον τα 2-3 εκατομμύρια που θα ήθελε). Οι στρατιωτικές δυνάμεις των Κούρδων δεν υπέστησαν κάποιο ισχυρό πλήγμα. Φαίνεται ότι ενσωματώνονται στον στρατό του Ασαντ με κοινό στόχο να πολεμήσουν από κοινού τους Τούρκους εισβολείς. Παρά την εγκατάλειψη των Κούρδων από τις ΗΠΑ, η αμερικανική στρατιωτική επιχείρηση κατά του αρχηγού του Ισλαμικού Κράτους Μπαγκντάτι έγινε με τη συνεργασία κουρδικών δυνάμεων. Τέλος, ο «στρατηγός Μαζλούμ», ηγετικό στέλεχος παλαιότερα του Οτσαλάν και τώρα επικεφαλής της κουρδικής πολιτοφυλακής στη Συρία, προσκλήθηκε να επισκεφθεί την Ουάσιγκτον, παρά τον αποτροπιασμό που προκάλεσε η είδηση στην Αγκυρα.

Αυτή όμως είναι μία μόνον ανάγνωση των όσων συνέβησαν. Υπάρχει και η ανάγνωση που κατά πάσα πιθανότητα υιοθετεί ο Ερντογάν. Η επιχείρηση «Πηγή ειρήνης» είναι η τρίτη κατά σειράν τουρκική εισβολή σε συριακό έδαφος που καταλήγει σε μόνιμη κατοχή. Την  εισβολή προανήγγειλε ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος από το βήμα του ΟΗΕ, δείχνοντας μάλιστα συγκεκριμένους χάρτες! Ουδείς επισήμως ενοχλήθηκε από την απροκάλυπτη δήλωσή του να εγκαταστήσει εκεί 2-3 εκατομμύρια Σύριους πρόσφυγες, προχωρώντας σε εθνοκάθαρση της περιοχής.

Οι διεθνείς αντιδράσεις για την ίδια την εισβολή ήσαν ανάξιες λόγου. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν μπόρεσε να εκδώσει ψήφισμα. Η Ε.Ε. διαμαρτυρήθηκε ρητορικά αλλά όταν έφτασε η ώρα των κυρώσεων, κοντοστάθηκε. Απόφαση για απαγόρευση πωλήσεως όπλων στην Τουρκία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο δεν ελήφθη.

Ακόμη και οι αποφάσεις κάποιων μεμονωμένων ευρωπαϊκών κρατών αφορούσαν σε μελλοντικές πωλήσεις και όχι στα τρέχοντα συμβόλαια που συνέχισαν να εκτελούνται. Οι αμερικανικές κυρώσεις εις βάρος δύο Τούρκων υπουργών ήρθησαν 15 ημέρες μετά την αδιάφορη επιβολή τους.

Η κατάληψη του συριακού εδάφους «ευλογήθηκε» και από τις ΗΠΑ και από τη Ρωσία. Κοινώς, ο Ερντογάν κατόρθωσε να πατήσει σε δύο βάρκες –την αμερικανική και τη ρωσική– και, προς το παρόν, να μην πέσει στη θάλασσα. Με δύο διαφορετικές διεθνείς συμφωνίες για εκεχειρία, οι δύο μεγάλες δυνάμεις αποδέχθηκαν το νέο status quo και είπαν ότι οι τουρκικές δυνάμεις θα παραμείνουν στις περιοχές που κατέλαβαν. Αυτό ώθησε τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών να δηλώσει ότι ΗΠΑ και Ρωσία θεωρούν νόμιμη και την τουρκική εισβολή και την κατοχή. Παράλληλα, οι δύο δυνάμεις αποδέχθηκαν ότι η Τουρκία έχει ζωτικό χώρο –lebensraum το έλεγαν παλαιότερα οι Γερμανοί– 30 χιλιομέτρων εντός του συριακού εδάφους. Η κουρδική πολιτοφυλακή υποχρεώθηκε να απομακρυνθεί από εκεί, ενώ η Τουρκία κέρδισε την ευχέρεια στρατιωτικής δράσεως εκτός των συνόρων της. Κοινές περιπολίες Ρώσων και Τούρκων θα διεξάγονται κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων από τη συριακή πλευρά. 

Ο Ερντογάν πάντοτε έπαιζε στα όρια στο εσωτερικό της χώρας του. Το μάθημα από τη Συρία είναι ότι έχει καταστεί διεθνής παίκτης που δεν έχει κανένα λόγο να μένει στάσιμος. Επιβραβεύεται όταν παίρνει πρωτοβουλίες, ακόμη κι όταν αυτές παραβιάζουν κατάφωρα το διεθνές δίκαιο. Βασίμως μπορεί να πιστεύει ότι σε επόμενη φάση, μία νέα (παράνομη) πρωτοβουλία του θα του αποδώσει περισσότερα. Αυτό ισχύει και για τη Συρία αλλά και για την Ανατολική Μεσόγειο. Το μέτωπο που άνοιξε στη Συρία αυτή τη στιγμή τείνει να ισορροπήσει. Αυτό του δίνει τη δυνατότητα να προσηλωθεί περισσότερο στη Μεσόγειο με τον τρόπο που γνωρίζει καλά: παίζοντας στα όρια.

* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι βουλευτής Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Καθημερινή