Η Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών έκλεισε τα '80

«Χρωστάμε σε όσους πέρασαν
θα΄ρθουνε θα περάσουν
Κριτές θα μας δικάσουν
Αγέννητοι, νεκροί»
Κωστής Παλαμάς

της Ελίνας Γαληνού
Κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, η χώρα μας και ολόκληρη η Ευρώπη δοκιμάζονταν από αλλεπάλληλες αναταραχές. Οι πόλεμοι διαδέχονται ο ένας τον άλλον ενώ η δολοφονία του διαδόχου των Αψβούργων στο Σεράγιεβο της Βοσνίας το 1914, πυροδοτεί την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην Ελλάδα, ενώ έχουν τελειώσει οι δύο Βαλκανικοί πόλεμοι και η Συνθήκη του Βουκουρεστίου δείχνει να εγγυάται την ανάκτηση χαμένων εδαφών μας, ξεσπάει ο πολιτικός διχασμός ανάμεσα στους οπαδούς του βασιλιά Κωνσταντίνου και του Βενιζέλου. Ακολούθησε η εμπλοκή της Ελλάδας στην παγκόσμια σύρραξη.
Με το τέλος του πολέμου αυτού, η χώρα ξαποσταίνει για λίγο, ενώ ελπιδοφόρα μηνύματα ανατέλλουν κατά το 1919, καθώς ο Βενιζέλος πρωτοστατεί στις διαπραγματεύσεις για επανάκτηση των χαμένων μας πατρίδων της Ανατολής. Οι ελπίδες όμως γκρεμίζονται τελειωτικά το 1922 με την καταστροφή της Σμύρνης και τον διωγμό των Ελλήνων της Μικρασίας…
Η τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα ξετυλίγεται αρκετά μελαγχολικά για την Ελλάδα, εφ΄ όσον βρίσκεται αντιμέτωπη με πληγές που αιμορραγούν, με χιλιάδες πρόσφυγες που προσπαθεί να ενσωματώσει ενώ οι πολιτικές αντιθέσεις, διχάζουν ολοένα τον λαό της. Ανάμεσα σε όλα αυτά, κυριαρχεί και το γλωσσικό ζήτημα που είχε ανακύψει κατά την πρώτη δεκαετία του αιώνα, πράγμα που δημιούργησε προβλήματα και συγκρούσεις στην πνευματική ζωή του τόπου μας.
Μέσα σ΄ αυτό το ταραχώδες κλίμα, αναδεικνύεται η ανάγκη για επικοινωνία και αλληλεγγύη. Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις παράλληλα με το γλωσσικό ζήτημα που δημιούργησε πνευματικό διχασμό ανάμεσα σε δημοτικιστές και καθαρευουσιάνους, ενέτειναν ακόμα περισσότερο την ανάγκη δημιουργίας ενός ενιαίου σωματείου λογίων με σκοπό την σύσφιξη δεσμών μεταξύ τους. Οι πρώτες προσπάθειες για την ίδρυσή του εμφανίζονται το 192 όταν δημοσιεύεται στο περιοδικό ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ (εκδότης Δ. Καλογερόπουλος), ένα κείμενο που προωθούσε την ιδέα αυτή. Όμως η εξέλιξη έδειξε ότι η υλοποίησή της θα αργούσε ακόμα, καθώς οι αντιθέσεις ήταν νωπές και έντονες στον πνευματικό κόσμο. Κατά το 1928 η κατάσταση άρχισε να μοιάζει πιο ενθαρρυντική καθώς οι ταραχές έδειξαν σημεία ύφεσης και η Ελλάδα άρχισε να δέχεται επιδράσεις από τα εκσυγχρονιστικά πνευματικά ρεύματα της Ευρώπης. Οι πνευματικοί δημιουργοί, αντελήφθησαν σοβαρά την σημασία συσπείρωσής τους ανεξαρτήτως πολιτικών και ιδεολογικών διαφορών. Τότε προτάθηκε επίσημα η δημιουργία μιας λέσχης λογίων, πέρα από πολιτικά κόμματα και γλωσσικές διαφορές.
Το 1929, συγκεντρώνονται στην Αρχαιολογική Εταιρεία 92 πνευματικοί δημιουργοί και συναινούν για την ίδρυση της λέσχης. Όλοι εκείνοι, ήταν άνθρωποι που με το έργο τους εμπλούτισαν και φώτισαν την πνευματική και λογοτεχνική ζωή του τόπου, και απαρτίζουν την νεώτερη νεοελληνική λογοτεχνία. Ανάμεσά τους είναι ο Π. Νιρβάνας, ο Σ. Σπεράντζας, ο Κ. Βάρναλης, ο Κ. Παλαμάς, ο Σικελιανός, ο Κατσίμπαλης κ΄ά. Είναι όλοι τους παραγωγοί μιας μεγάλης πνευματικής κληρονομιάς της Ελλάδας.
Έτσι, στις 17-5-1931, εκδίδεται από το Πρωτοδικείο Αθηνών η υπ΄ αριθμ. 11519/31 απόφαση για την ίδρυση του σωματείου με την επωνυμία «ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ». Η στέγη της βρισκόταν στην οδό Ευπόλιδος 15, στην περιοχή Συντάγματος στο κέντρο της Αθήνας. Η αρχή αυτή σηματοδότησε μια περίοδο έντονης πνευματικής ανάπτυξης του τόπου, καθώς ακολούθησε η ίδρυση και άλλων πνευματικών ιδρυμάτων όπως το Εθνικό θέατρο και το Μουσείο Μπενάκη.
Η ΕΕΛ, με την δυναμική της παρουσία, συγκέντρωσε αξιόλογα μέλη του πνευματικού χώρου, ποιητές, συγγραφείς, θεατρικούς συγγραφείς, ενώ αρκετές φορές δραστηριοποιήθηκε μέσω εκδηλώσεων και βραβεύσεων διεθνούς χαρακτήρα. Όμως το ιστορικό αυτό σωματείο, δοκιμάστηκε κατά περιόδους από τις πολιτικές ταραχές της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, της Κατοχής, του Εμφυλίου και της μετέπειτα δικτατορίας των συνταγματαρχών. Ωστόσο χάρις στις φιλότιμες προσπάθειες του ανθρώπινου δυναμικού του, κατάφερε εν τέλει να επιβιώσει. Το 1975 απέκτησε δικό του έντυπο, το περιοδικό «Λογοτεχνική Δημιουργία» στο οποίο φιλοξενούνται έργα των μελών του. Το 2000, απέκτησε ιδιόκτητη στέγη στη οδό Ζωοδόχου Πηγής 2-4 στην Αθήνα, γεγονός που συνέπεσε με την επέτειο των 70 χρόνων παρουσίας του στην πνευματική ζωή του τόπου.
Οι διάφορες σημαντικές προσωπικότητες που προήδρευσαν κατά την μακρόχρονη πορεία του, κατέβαλαν προσπάθειες για την βελτίωσή του, ωστόσο δεν μπορούσαν πάντοτε να αποτρέψουν διάφορες διασπαστικές κινήσεις που δημιουργήθηκαν ανάμεσα στα μέλη του. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθούν παράλληλα σωματεία ίδιου αντικειμένου, κάτι που ωστόσο ήταν μάλλον επιζήμιο όσον αφορά την συσπείρωση την τόσο αναγκαία για πνευματικούς δημιουργούς. Ωστόσο, η Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών παρ΄ όλες τις αντιξοότητες που αντιμετώπισε, επέτυχε να κρατήσει ψηλά το ιστορικό της γόητρο και τις θεμελιώδεις ιδέες περί δημοκρατικού λόγου. Και υπήρξε τυχερή που κατά την τελευταία δεκαετία έτυχε μιας ικανότατης και δυναμικής διοίκησης από πρόσωπα που με τον ζηλώδη αγώνα τους και την πίστη τους σε σθεναρές ηθικές αξίες, απέδειξαν ότι οι περισσότερες δυσκολίες δεν είναι τελικά ανυπέρβλητες. Το σωματείο διεύρυνε τις δραστηριότητες και συνδέσεις του με όλη την Ελλάδα, αύξησε τα μέλη του και προώθησε συστηματικά εκδηλώσεις μορφωτικού χαρακτήρα αναδεικνύοντας τις δεξιότητες των μελών του.
«Σκοπός μας ήταν πάντα η διάδοση της πνευματικής μας κληρονομιάς στις νεώτερες γενιές. Οραματιζόμαστε την ενότητα όλων των πνευματικών σωματείων της χώρας, καθώς στο πνεύμα δεν νοείται να υπάρχουν σύνορα…» είπαν ο Πρόεδρος της ΕΕΛ κ. Τζόκας και ο Επίτιμος Πρόεδρος κ. Τσουκνίδας στον εορτασμό 80 χρόνων της Ένωσης που έγινε πριν λίγες μέρες.