26/6/10

Η Τουρκία αλλάζει τους κανόνες παιχνιδιού στη Μέση Ανατολή

Αρθρο Του SOLI OZEL*
Από τις αντιπαραθέσεις της με το Ισραήλ για τη Γάζα έως την ανταλλαγή ιρανικού πυρηνικού υλικού που πρότεινε πρόσφατα με τη Βραζιλία, η Τουρκία συγκεντρώνει πάνω της τους διεθνείς προβολείς.

Επειδή το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης εντάσσεται στην τουρκική ισλαμιστική παράδοση κάποιοι θεωρούν ότι η τροπή των γεγονότων, που έκανε την Τουρκία να τραβήξει την παγκόσμια προσοχή, είναι αποτέλεσμα μια ιδεολογικής μεταστροφής στην τουρκική εξωτερική πολιτική.

Εγώ θα έλεγα ωστόσο ότι τα περισσότερα από αυτά τα περιστατικά -συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης φονικής επίθεσης στο στολίσκο, που μπορεί και να άλλαξε για πάντα τη φύση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων- απορρέουν από δομικά αίτια που έχουν να κάνουν με το νέο όραμα της Τουρκίας που βλέπει τον εαυτό της ως «κέντρο ισχύος» στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Τουρκία και Ισραήλ έχουν σήμερα τόσο αποκλίνουσες θεωρήσεις για τη Μέση Ανατολή ώστε οι πολιτικές προτιμήσεις και προσεγγίσεις τους είναι ολοένα και πιο ασυμβίβαστες. Υπάρχει επίσης μια αίσθηση ανταγωνισμού. Υπό τον όρο «υποδειγματική συνεργασία» που πρωτοχρησιμοποίησε ο πρόεδρος Ομπάμα κατά την πρώτη επίσκεψή του μετά την εκλογή του σε μια χώρα που πλειοψηφούν οι μουσουλμάνοι, η Αγκυρα πιστεύει ότι μπορεί να σφυρηλατήσει μια νέα σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως βασικός εταίρος τους στην περιοχή, διαβρώνοντας αναπόφευκτα στην πορεία το καθεστώς του πλέον ευνοούμενου και προστατευόμενου κράτους που απολαμβάνει το Ισραήλ.

Το κλειδί για την εκπλήρωση του οράματος της Τουρκίας είναι μια τάξη πραγμάτων στη Μέση Ανατολή που θα βασίζεται στην οικονομική ενσωμάτωση και την πολιτική σταθερότητα. Η επίτευξη ειρήνης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων αποτελεί προϋπόθεση για μια τέτοια τάξη πραγμάτων, αλλά οι πρόσφατες πολιτικές κινήσεις του Ισραήλ κλείνουν το μονοπάτι προς αυτή την ειρήνη. Το Ισραήλ παραμένει αταλάντευτο εναντίον της άρσης του αποκλεισμού της Γάζας ή και της σοβαρής συμμετοχής του σε μια αξιόπιστη ειρηνευτική διαδικασία.

Η Τουρκία πιστεύει ότι πρέπει να τερματιστεί ο αποκλεισμός και να βρεθεί ένας τρόπος να εμπλακεί η Χαμάς στην πολιτική διαδικασία, το οποίο είναι σίγουρα ένα φιλόδοξο σχέδιο. Την ίδια ώρα, η Τουρκία συνεχίζει τις επαφές με το Ιράν παρά την κριτική ότι η Τεχεράνη χρησιμοποιεί αυτές τις προσπάθειες προκειμένου να κερδίσει χρόνο για να συνεχίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου. Και επιπλέον συνεχίζει να θέτει το ζήτημα του πυρηνικού οπλοστασίου του Ιράν σε κάθε διαθέσιμο φόρουμ. Εν προκειμένω η επιμονή της φαίνεται ότι απέδωσε. Η πρόσφατη διάσκεψη για την Αναθεώρηση της Συνθήκης κατά των Πυρηνικών στη Νέα Υόρκη πέρασε μια απόφαση, με υποστήριξη και των ΗΠΑ, με την οποία καλείται το Ισραήλ να ανοίξει το πυρηνικό του πρόγραμμα στο διεθνή έλεγχο. Με βάση το ευρύτερο αυτό πλαίσιο, η ασκόπως σκληρή και αιματηρή ισραηλινή επιδρομή εναντίον της ανθρωπιστικής νηοπομπής για τη Γάζα εξελήφθη ευρέως ως αποτέλεσμα μιας στρατηγικής απόφασης της Τουρκίας να διεμβολίσει αυτό το νέο τουρκικό ακτιβισμό.

Ακόμη κι αν υπάρχει μια διακριτή ισλαμιστική ιδεολογική χροιά στη σημερινή τουρκική εξωτερική πολιτική έναντι του Ισραήλ, η αυξανόμενη πολιτική εμπλοκή της Τουρκίας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή είναι καθοδηγούμενη από το συμφέρον και ως τέτοια πρέπει να κατανοηθεί. Οσοι επιμένουν σε μια ισλαμιστική ερμηνεία της νέας εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας πολύ βολικά αγνοούν τα ανοίγματά της σε μη μουσουλμανικές χώρες στα Βαλκάνια και τον Καύκασο, για να μη μιλήσουμε για τη Ρωσία.

Το πλέον αποσαφηνισμένο όραμα του νέου, καθοδηγούμενου από το συμφέρον, ακτιβισμού της Τουρκίας έρχεται από το σημερινό υπουργό της των Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου. Κατά την άποψή του, η θέση της Τουρκίας στο κέντρο αυτού που ο ίδιος αποκαλεί «Αφρο-Ευρασιατικό χώρο» -όπου κάποτε βασίλευαν οι μεγάλες αυτοκρατορίες της Ιστορίας- της δίνει τη δυνατότητα να αναδειχθεί σε «κέντρο εξουσίας» ολόκληρης της περιοχής. Εξαλείφοντας διενέξεις με τους γείτονές της -μηδενικά προβλήματα- η Τουρκία θα είναι ικανή να επικεντρωθεί στην περιφερειακή της ηγεσία και να παίξει ένα διεθνή ρόλο-κλειδί στο μεταψυχροπολεμικό στρατηγικό περιβάλλον.

Σύμφωνα με τον Νταβούτογλου, τέσσερις αρχές κατευθύνουν τις σχέσεις με άλλους περιφερειακούς παράγοντες: 1) μία ασφαλής γειτονία βασισμένη σε μία αμοιβαία κατανόηση επί θεμάτων ασφαλείας, 2)υψηλού επιπέδου πολιτικός διάλογος με όλους, 3)οικονομική αλληλεξάρτηση στις περιφερειακές σχέσεις, βγάζοντας εκτός θέματος τα σύνορα με τη δημιουργία ζωνών ελεύθερου εμπορίου (η Τουρκία και αρκετοί από τους γείτονές της κατήργησαν την ταξιδιωτική βίζα και υπέγραψαν πλήθος συμφωνιών για εμπόριο, μεταφορές και επενδύσεις) και 4)πολυπολιτιστική και πολυθρησκευτική συνύπαρξη και αρμονία.

Η ανάδυση της Τουρκίας ως ενός έχοντος αυτοπεποίθηση, ενδεχομένως υπερβολική, ανεξάρτητου παίκτη θα έχει σπουδαίες επιδράσεις στη μορφή του γεωπολιτικού τοπίου στις ερχόμενες δεκαετίες. Αντιμετωπίζοντας προφανή απόρριψη ως ένα φιλόδοξο μέλος της Ε.Ε., η τουρκική κοινή γνώμη έχει λίγο πολύ αποφασίσει ότι καλύτερο θα ήταν για τη χώρα να ακολουθήσει το δικό της δρόμο. Ειρωνικά, ενώ η έλλειψη ενότητας στην Ε.Ε. προκαλεί ξεθώριασμα της διεθνούς επιρροής της, η Τουρκία θα καταστεί ακόμα σημαντικότερη ως μία περιφερειακή δύναμη.

Οι υπερατλαντικοί δεσμοί της Τουρκίας όλο και περισσότερο θα προσδιορίζονται από τις διμερείς της σχέσεις με τις ΗΠΑ αντίθετα από το μέρος των σχέσεων Ε.Ε.-Τουρκίας, εάν αυτές δεν βελτιωθούν σύντομα. Το Ιράν από τη μία πλευρά και το Ισραήλ από την άλλη, θα μπορούσαν να θέσουν σοβαρά εμπόδια σε μία νέα μορφή συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας -ή η Τουρκία θα μπορούσε να αποβεί βασικός παίκτης στην επίλυση και των δύο διενέξεων. Σε κάθε περίπτωση, η νέα σχέση θα στηρίζεται σε μία πιο ίσος προς ίσον βάση από κάθε άλλη φορά στη σύγχρονη ιστορία.

* Αρθρογράφος της εφημερίδας «Σαμπάχ» και εκδότης της τουρκικής έκδοσης του περιοδικού «Foreign Policy», διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης, στο τμήμα Διεθνών Σχέσεων και Πολιτικής Επιστήμης.

© GLOBAL VIEWPOINT / ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

5 σχόλια:

  1. Εγώ θα έλεγα ότι πρόκειται για τις επίσημες πολιτικές θέσεις της νυν τουρκικής κυβέρνησης ακαδημαϊκά μεταμφιεσμένες. Υπάρχουν βέβαια και κάποια χρήσιμα στοιχεία, κυρίως το γεγονός ότι μιλάμε για το τουρκικό εθνικο συμφέρον και τα υπόλοιπα είναι μεταμφιέσεις. Μα αυτό είναικλασική στάση κάθε ηγεμονικού κράτους

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Το πρωτο που θα επρεπε να αναλυθει
    ειναι το γιατι η Τουρκια επιμενει να δημιουργηθει ενα πυρηνικο Ιραν.
    Τι θα σημαινε αυτη η δημιουργια οταν ειναι γνωστο οτι η πρωταρχικη πυρηνικη στοχοποιηση απο το Ιραν θα
    ειναι το κρατος του Ισραηλ.Προκειται για δικη τους στρα
    τηγικη (που μαλλον αμφισβητειται) η
    το Τουρκικο βαθυ κρατος εκτελει τα
    μεγαλα στρατηγικα σχεδια των επικυριαρχων που παραδοξως ενω χρησιμοποιησαν το κρατος του Ισραηλ
    για τα δικα τους (και οπως τα φανταζονται) στρατηγικα σχεδια μεσα
    στο προγραμμα τους κατι αλλο εχουν σχεδιασει για το μελλον του κρατους
    του Ισραηλ σαν οντοτητα.Προκειται
    για κορυφαιας σημασια θεμα που στο blogs αυτο πρεπει να ανοιχθει ενας
    διαλογος ,εκτος και αν...δεν πρεπει

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Στέργo μου φαίνεται κοιμάσαι από το λάθος πλευρό στο Τ΄aρπον.
    Για άλλαξε απόψε το βράδυ πλευρό μήπως και ονειρευτείς αλλιώς τα πράματα.

    Βασίλη Μπιλιράκις

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Βασιλη.
    -------
    Για καντο πιο αναλυτικο το θεμα
    μπας και ...αλλαξω πλευρο στον υπνο
    διοτι οχι μονο δεν κοιμαμαι αλλα και οταν καποτε κατορθωσω να κοιμηθω και τοτε ισως ο ...Μορφεας
    μου στειλνει ονειρα στερωντας αυτα
    απο τον δικο σου υπνο.Καλα πως κοιμαστε χωρις ονειρα,το πρωι ειστε
    οι ιδιοι και πιο στεγνοι ακομα απο το προηγουμενο βραδυ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Πιστεύω ότι το Ιράν, έχει μεν σαν στόχο την κατασκευή πυρηνικών όπλων, αλλά όχι για να τα χρησιμοποιήσει(*) εκτοξεύοντάς τα κατά του Ισραήλ.
    Τα πυρηνικά αποδίδουν καλύτερα ως φόβητρο, παρά εάν χρησιμοποιηθούν.
    Πυρηνικά έχουν πολλές χώρες πλέον εκτός από τις κλασικές που ξέραμε.
    Ούτε το Πακιστάν θα τα χρησιμοποιήσει εναντίον της Ινδίας, ούτε η Ινδία εναντίον του Πακιστάν.
    Τα έχουν για αποτροπή και βλέπουμε ότι αποτέλεσαν τροχοπέδη ώστε να έχουν πολλά χρόνια να συγκρουστούν μεταξύ τους.

    Στον Πόλεμο του Γιόμ Κιπούρ, ενώ οι Άραβες είχαν στριμώξει τους Ισραηλινούς και τα συριακά άρματα είχαν ξεκινήσει την προέλαση προς τα ισραηλινά εδάφη, ΞΑΦΝΙΚΑ και χωρίς να υπάρχει εμφανής λόγος, σταμάτησαν και αποχώρησαν.
    Τι είχε συμβεί;
    Οι Ισραηλινοί είχαν παίξει το τελευταίο τους χαρτί.
    Το σμήνος που είχε φορτώσει πυρηνικές βόμβες και κατευθυνόταν προς την Δαμασκό, έλαβε το σήμα της επιστροφής πάνω από την ισραηλινή πόλη Νεθάνια.

    Αυτό οι Άραβες δεν θέλουν να τους ξανασυμβεί και εδώ αναλαμβάνουν οι Ιρανοί να παίξουν με τα πυρηνικά τους, ηγετικό ρόλο όχι μόνο στην Μέση Ανατολή αλλά και στον ευρύτερο μουσουλμανικό χώρο.

    Το ίδιο επιδιώκει να κάνει με φορέα τον νεοοθωμανισμό του Νταβούτογλου και η Τουρκία.
    Ίσως να θέλει να γίνει συμπαραγωγός -άρα και κάτοχος- πυρηνικών εάν την παίρνει, ίσως και να θέλει μόνο να βρεθεί κάτω από την ομπρέλα των πρακτικών Ιρανών, αναλαμβάνοντας αυτή έναν κάπως πιό θεωρητικό ρόλο να παίξει επειδή είναι και πιό αποδεκτή και κοντά στην Δύση.

    Η Τουρκία αυτή τη στιγμή προσπαθεί να δώσει τον αναγκαίο χρόνο στο Ιράν να ολοκληρώσει το πυρηνικό του πρόγραμμα.
    Τα γεγονότα στα ανοιχτά της Γάζας που οδήγησαν εκτός των άλλων και στην διακοπή της ελληνο-ισραηλινής αεροπορικής άσκησης ίσως έδωσαν μιά παράταση του χρόνου που το Ισραήλ θα βομβαρδίσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Ιράν.
    Το πρόγραμμα της άσκησης προέβλεπε ανεφοδιασμούς αεροσκαφών στον αέρα, κάτι που πρέπει υποχρεωτικά να κάνουν τα ισραηλινά αεροπλάνα για να μπορούν να πάνε και να γυρίσουν.
    -----------------
    (*) Μπορεί να φαίνεται οξύμωρο να φτιάχνει κάποιος πυρηνικά για να τα έχει να τα ...βλέπει, αλλά μέχρι τώρα είδαμε ότι συμβαίνει κι αυτό. Δεν φαίνεται κοντά η στιγμή που θα τρελαθούν όλοι και θα γίνει το πυρηνικό ολοκαύτωμα. Αν και δεν ξέρει ποτέ κανείς!!!
    τζιμης

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.