Υπό τον πέλεκυ δημοψηφίσματος

Tου Σταυρου Λυγερου
Για άλλη μια φορά, οι διπλωματικοί διάδρομοι έχουν πλημμυρίσει από πληροφορίες - φήμες ότι μετά τις τοπικές εκλογές, η επίλυση του προβλήματος της ονομασίας της ΠΓΔΜ θα εισέλθει στην τελική ευθεία. Το μόνο σίγουρο, όμως, είναι ότι η αμερικανική διπλωματία πιέζει τις δύο κυβερνήσεις για επίτευξη συμφωνίας με σκοπό να καταστεί δυνατή η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ τον Νοέμβριο.
Σύμφωνα με τη συζητούμενη φόρμουλα το όνομα θα είναι «Δημοκρατία της Μακεδονίας του Βαρδάρη» και θα χρησιμοποιείται στους διεθνείς οργανισμούς. Επιπροσθέτως, δίνονται υποσχέσεις στην Αθήνα ότι το συμφωνηθέν όνομα θα χρησιμοποιηθεί από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και πιθανότατα τα υπόλοιπα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, στις διμερείς σχέσεις τους με τα Σκόπια.

Την εικόνα, όμως, σκίασαν οι προ καιρού δηλώσεις του Αμερικανού πρεσβευτή στα Σκόπια. Κατ’ αυτόν, η Ουάσιγκτον επιδιώκει ένα όνομα, που θα αντικαταστήσει το ΠΓΔΜ κι όχι τροποποίηση του Συντάγματος. Η λύση δεν θα αφορά το όνομα της εθνότητας/γλώσσας, που έχει μείνει εκτός διαπραγμάτευσης. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εμμέσως θα νομιμοποιηθεί ο όρος «μακεδονική».

Η κυβέρνηση Παπανδρέου εμφανίζεται έτοιμη να εγκαταλείψει την εθνική θέση «για κάθε χρήση» και να συμφωνήσει σε μια τέτοια φόρμουλα. Ακόμα, όμως, κι αν το Συμβούλιο Ασφαλείας εγκρίνει ψήφισμα με έκκληση προς τις χώρες-μέλη του ΟΗΕ να υιοθετήσουν το συμφωνηθέν όνομα στις διμερείς σχέσεις τους με τα Σκόπια, το πρόβλημα δεν θα λυνόταν οριστικά, δεδομένου ότι η εν λόγω έκκληση δεν μπορεί να είναι δεσμευτική.

Είναι δεδομένο ότι οι Σλαβομακεδόνες θα επιδίδονταν σε διπλωματική εκστρατεία για να μην επικρατήσει όποιο όνομα συμφωνηθεί στις διμερείς σχέσεις τους με τα άλλα κράτη. Η Αθήνα θα υποχρεωνόταν να τους κυνηγάει από πίσω με τον αντίθετο στόχο. Παραλλήλως, τα Σκόπια θα συνέχιζαν να διεκδικούν τη συμμετοχή τους σε διεθνείς δραστηριότητες σαν «Μακεδονία». Οι διαπληκτισμοί για το όνομα θα συνεχίζονταν. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα θα εγκλωβιζόταν σ’ ένα σισσύφειο έργο, καταναλώνοντας πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο.

Ο μόνος τρόπος για να αποτραπεί μια τέτοια εξέλιξη, το όποιο όνομα συμφωνηθεί πρέπει να γίνει το νέο όνομα του γειτονικού κράτους. Ή τουλάχιστον με συνταγματική τροποποίηση να ορισθεί ως επίσημο όνομα του κράτους για όλες τις διεθνείς χρήσεις. Εάν δεν γίνει ούτε αυτό, η θέση «για όλες τις χρήσεις» θα καταντήσει ρητορεία χωρίς αντίκρισμα. Παρά την πρόθεση της κυβέρνησης Παπανδρέου να κάνει εκπτώσεις, η λύση δεν φαίνεται να είναι κοντά. Ο Νίκολα Γκρούεφσκι είναι τόσο βαθιά εμποτισμένος από το ιδεολόγημα του Μακεδονισμού, που δεν κρύβει την πρόθεσή του να τορπιλίσει ακόμα και έναν ευνοϊκό για τους Σλαβομακεδόνες συμβιβασμό. Κι αυτό παρότι το πρόβλημα της ονομασίας εμποδίζει την ενσωμάτωση της ΠΓΔΜ άμεσα στο ΝΑΤΟ και προοπτικά στην Ε.Ε.

Η Ουάσιγκτον μπορεί να πιέσει αποτελεσματικά τα Σκόπια, αλλά δεν το πράττει. Ο Γκρούεφσκι τηρεί αδιάλλακτη στάση, ελπίζοντας αφενός μια θετική απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου κι αφετέρου τη μεταστροφή των πιέσεων προς την Αθήνα. Εάν η Ουάσιγκτον του βάλει το μαχαίρι στον λαιμό, έχει προαναγγείλει ότι όποια συμφωνία θα τεθεί προς έγκριση σε δημοψήφισμα.

Προεξοφλεί δικαιολογημένα ότι οι ομοεθνείς του θα απορρίψουν οποιαδήποτε συμβιβαστική πρόταση, γεγονός που κατά την εκτίμησή του θα διαμορφώσει κόκκινη γραμμή και επιπροσθέτως θα τον θωρακίσει από μελλοντικές πιέσεις. Το όπλο του δημοψηφίσματος, όμως, είναι αμφίστομη μάχαιρα. Η Αθήνα έπρεπε να έχει ήδη προειδοποιήσει ότι εάν η συμφωνία τεθεί σε δημοψήφισμα στην ΠΓΔΜ θα τεθεί και στην Ελλάδα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα Σκόπια θα μείνουν εκτός ΝΑΤΟ και Ε.Ε.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ