«Ουδέποτε οι Ε/κ θα δεχθούν τη διζωνική»

Πρόβλεψη του Διευθυντή Πολιτικών Υποθέσεων του Τουρκικού ΥΠΕΞ το 1979

Τα νέα έγγραφα του Φόρεϊν Όφις επιβεβαιώνουν ότι οι κατευθυντήριες γραμμές 1977 και 1979 δεν περιέχουν τη λέξη Διζωνική και πως ήταν τουρκική απαίτηση και ερμηνεία.
ΤΑ ΗΝΩΜΕΝΑ ΕΘΝΗ Αδυνατούν να επιβεβαιώσουν ότι ο Μακάριος δέχθηκε τη Διζωνική

Η διζωνική ήταν και παραμένει απαίτηση των Τούρκων που ξεκίνησε επίσημα μετά την πρώτη τουρκική εισβολή στο νησί με την πρόταση του Ρ. Ντενκτάς. Μέχρι σήμερα, 35 χρόνια αργότερα, δεν έγινε κατορθωτή η εφαρμογή της, παρόλη την αμέριστη συμπαράσταση που της δόθηκε από μερίδα της πολιτικής ηγεσίας διαχρονικά.

Οι πιο κάτω αναφορές, που εμφανίζονται στα βρετανικά έγγραφα του Φόρεϊν Όφις για το 1979, είναι άκρως ενδιαφέρουσες και επιβεβαιώνουν όχι μόνο τους τουρκικούς στόχους αλλά και τα λάθη της δικής μας πλευράς. Όταν η δική μας πλευρά εν συνεχεία δέχθηκε και υιοθέτησε μιαν άκρως επεκτατική τουρκική αξίωση δύο κρατών. Τα έγγραφα αυτά έρχονται, ίσως, στον καταλληλότερο χρόνο, ειδικά τις μέρες αυτές.

Στις 21 Ιουνίου 1979 - Οι συνομιλίες δεν προχωρούν πέραν του σημείου δύο (πρακτικά 1977), γιατί οι Τουρκοκύπριοι επέμεναν ότι οι Ελληνοκύπριοι, δεχόμενοι τις κατευθυντήριες γραμμές Μακαρίου / Ντενκτάς, πρέπει να δεχθούν επίσης την αρχή της διζωνικότητας και την ανάγκη ασφάλειάς τους, που ισχυρίζονται ότι συμφωνήθηκε σε σχέση με την παράγραφο δύο των κατευθυντήριων γραμμών Μακαρίου / Ντενκτάς.
Οι Τουρκοκύπριοι ισχυρίζονται ότι αμφότερα (διζωνικότητα και ασφάλεια) είχαν συμφωνηθεί το 1977 μεταξύ Μακαρίου και Ντενκτάς αλλά δεν αναφέρθηκαν ονομαστικώς, λόγω πολιτικών δυσκολιών που θα αντιμετώπιζε ο Μακάριος. Οι Τουρκοκύπριοι ζήτησαν από τον Γ.Γ. να το επιβεβαιώσει από τα πρακτικά. Όμως ο Βάλντχαϊμ δεν απάντησε. Ο δε Remy Gorge (πολιτικός σύμβουλος του ειδικού αντιπρόσωπου του Γ.Γ. Reinaldo Galindo Pohl) υπέδειξε ότι τα πρακτικά του 1977 ίσως να μην ήσαν σωστά. Πρόσθεσε ότι ο Ντε Κουεγιάρ, που ήταν παρών, θυμάται πως ο Μακάριος δέχθηκε τη διζωνικότητα με μια κάπως αμφίβολη έκφραση. Ερωτηθείς από αξιωματούχο της βρετανικής Υπ. Αρμοστείας κατά πόσον οι Τουρκοκύπριοι έθεταν τα θέματα αυτά σκόπιμα, ο κ. Gorge απάντησε ναι, το έκαναν σκόπιμα γιατί δεν ήθελαν να συζητήσουν το θέμα των Βαρωσίων.

Στις 25 Ιουνίου 1979 ο Μουνίρ Ερτεγκούν, σύμβουλος του Ντενκτάς για συνταγματικά θέματα, δήλωσε στους Βρετανούς ότι η διζωνικότητα ειναι ζωτικής σημασίας για την πλευρά του. Παραδέχθηκε ότι η λέξη διζωνική ενοχλεί τους Ελληνοκύπριους, όμως η σημασία της είναι πιο σημαντική από τη λέξη. Με ένα διζωνικό σύστημα θα υπάρχουν μόνο δύο περιοχές. Ο Μουνίρ πιστεύει ότι θα είναι αρκετό σ΄ αυτήν τη φάση αν οι Ελληνοκύπριοι το αναγνώριζαν αυτό.

To «ΜΕΜΟΡΑΝΤΟΥΜ» απορρίπτοντας τη ΔΙΖΩΝΙΚΗ
Η διζωνική σημαίνει δύο ξεχωριστά κράτη. Αυτή ήταν η ΕΠΙΣΗΜΗ θέση της Κυπριακής Κυβέρνησης το 1979, μετά και από αμφότερες τις κατευθυντήριες γραμμές του 1977 και 1979… Κατέγραφε μεταξύ άλλων το «Μεμοραντουμ»: «...Η τουρκική πλευρά προσπάθησε να υποστηρίξει (την απαίτηση για διζωνική) δυόμισι χρόνια μετά τις Κατευθυντήριες και δύο χρόνια μετά το θάνατο του Μακαρίου, ισχυριζόμενη ότι υπάρχει “μυστική συμφωνία” που, καθώς ισχυρίζεται, επιτεύχθηκε μεταξύ Προέδρου Μακαρίου και κ. Ντενκτάς, εν τη παρουσία του Δρος Βάλντχαϊμ (όταν ετοιμάστηκαν τα Πρακτικά - 1977). Το ότι δεν έχει βάση τέτοιος ισχυρισμός φαίνεται και από το γεγονός ότι, αν η τουρκική πλευρά είχε τέτοια συμφωνία, θα την παρουσίαζε κατά τη συνάντηση Προέδρου Κυπριανού με τον κ. Ντενκτάς στις 19.5.1979 και πάλι στην παρουσία του Δρος Βάλντχαϊμ...

Η ελληνοκυπριακή πλευρά εν πάση περιπτώσει δέχθηκε να συζητηθεί το θέμα της “διζωνικότητας” και “των Εγγυήσεων για τους Τ/κ”, στα πλαίσια των συνταγματικών και εδαφικών προβλημάτων... Ένας διερωτάται γιατί η τουρκική πλευρά επιμένει a priori στην αποδοχή της “διζωνικότητας” εφόσον η ελληνοκυπριακή πλευρά, με τις εδαφικές προτάσεις στη Βιένη το Μάρτιο/Απρίλιο 1977, συνοδευόμενες με χάρτη, πρότεινε τη δημιουργία μιας ομοσπονδίας από δύο μέρη, την ελληνοκυπριακή περιοχή και την τουρκοκυπριακή περιοχή... Η τουρκική πλευρά ξεκάθαρα δήλωσε στις 20 Ιουνίου 1979 ότι η “διζωνική” δεν σημαίνει δύο περιφέρειες ή δύο περιοχές... αλλά στη βάση της “διζωνικότητας” ...οι Τούρκοι επιδιώκουν να υποστηρίξουν τις “προτάσεις” τους του Απρίλιου 1978, που ήσαν για τη δημιουργία δύο ξεχωριστών κρατών - όχι για ομοσπονδία όπως προβλέπεται από τις κατευθυντήριες γραμμές. Ο στόχος των Τούρκων, επιμένοντας στην προϋπόθεσή της, είναι διπλός - να αποφύγουν εφαρμογή των 10 σημείων (πρακτικά 1979) περιλαμβανομένης της δέσμευσης για επανεγκατάσταση στο Βαρώσι και αποφυγή για εδαφικές παραχωρήσεις και έτσι να προχωρήσουν σε νέες συνταγματικές προτάσεις για δημιουργία δύο ξεχωριστών κρατών...».

Τα Η.Ε. προσπαθούν να πουλήσουν τη διζωνική
Στις 9 Ιουλίου 1979, οι Αμερικανοί ενημερώνουν τους Βρετανούς ότι ο Γ.Γ. του ΟΗΕ προσπαθούσε να βρεί τρόπο να πουλήσει μια φόρμουλα για διζωνική στους Τούρκους, την οποία θα δεχόντουσαν και οι Ελληνοκύπριοι για να ξανάρχιζαν οι συνομιλίες. Οι προσπάθειες αυτές συνεχίστηκαν μέχρι και το τέλος Σεπτεμβρίου όταν οι Τούρκοι δέχθηκαν το εξής λεκτικό σε μεμοράντουμ του Γ.Γ. του ΟΗΕ: «παράγραφος 5β ...αμφότερες οι πλευρές επιβεβαίωσαν την υποστήριξή τους σε μια ομόσπονδη λύση στο συνταγματικό και μια διζωνική λύση στο εδαφικό για το κυπριακό πρόβλημα...».
Μετά τη συνάντηση Κυπριανου / Ντενκτάς, 19 Μαΐου 1979 και τα δεύτερα πρακτικά (κατευθυντήριες γραμμές Κυπριανού / Ντενκτάς των 10 σημείων, βασισμένα στα πρώτα μεταξύ Μακαρίου / Ντενκτάς 1977), ξεκίνησαν νέες συνομιλίες στις 15 Ιουνίου. Μετά από τρεις συναντήσεις διεκόπησαν, λόγω αρχικών δυσκολιών για τους Αγνοούμενους και το Βαρώσι, αλλά το κύριο εμπόδιο ήταν η επιμονή των Τουρκοκυπρίων στην αποδοχή εκ μέρους των Ελληνοκυπρίων τής «διζωνικότητας» και ασφάλειας. Ο Ρ. Ντενκτάς έστειλε μακροσκελές υπόμνημα στον Κ. Βάλντχαϊμ, ημερ. 28 Ιουλίου 1979, επικαλούμενος ότι οι Ελληνοκύπριοι και ο Μακάριος είχαν δεχθεί τη διζωνική. Ενωρίτερα η Κυπριακή Υπάτη Αρμοστεία στο Λονδίνο παρέδωσε στο Φόρεϊν Όφις δικό της υπόμνημα ημερ. 18 Ιουλίου, 1979 ως «Μεμοράντουμ», στο οποίο εξηγούσε και απέρριπτε τους τουρκικούς ισχυρισμούς.

Ο Μ. Τριανταφυλλίδης ερμήνευσε πως ο Μακάριος δεν δέχθηκε διζωνική
Μετά το αλαλούμ ερμηνειών που έδωσαν (και δίδουν δυστυχώς) Ελληνοκύπριοι ηγέτες το 1978, στις κατευθυντήριες γραμμές μεταξύ Μακαρίου / Ντενκτάς, 12/2/1977, οι Βρετανοί, οι οποίοι σχολιάζουν την κάθε αναφορά, στις 16 Νοεμβρίου 1978 έγραψαν (από τη Βρετ. Υπ. Αρμοστεία στην Λευκωσία) μεταξύ άλλων τα ακόλουθα σε μιαν αναφορά τους προς το Λονδίνο, και η οποία αναφερόταν σε μια επιστολή του Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη. Ο Τριανταφυλλίδης διαχώριζε τους όρους «δι-περιφερειακή» και «δι-ζωνική» και κατηγορούσε τους Βρετανούς και κάποιους άλλους για παραποίησή τους. Έγραφε ενδεικτικά το έγγραφο:

«Ένα σημείο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος στην επιστολή Τριανταφυλλίδη είναι η διαφορά, κατά τον ίδιο, μεταξύ “δι-περιφερειακής”, “δι-ζωνικής” και που εμείς και κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούμε σαν να είναι συνώνυμες. Ο Τριανταφυλλίδης ισχυρίζεται ότι οι ελληνοκυπριακές προτάσεις του Απριλίου 1977 μιλούσαν για “δι-περιφερειακή” ομοσπονδία, όπως αυτή καθαρά παρουσιάζεται στο αγγλικό της κείμενο (βλέπε έγγραφο Συμβουλίου Ασφαλείας των Ην. Εθνών S/12323, 30 Απριλίου 1977, Annex E ). Επομένως ήταν λανθασμένος ο ισχυρισμός ότι ο Μακάριος είχε δεχθεί διζωνική διευθέτηση. Ο Τριανταφυλλίδης εμφαντικά τονίζει ότι οι προτάσεις μιλούσαν για “δι-κοινοτική” ή “δι-περιφερειακή” υποδομή δίχως σύνορα και με ελευθερία διακίνησης, εγκατάστασης και ιδιοκτησίας.

Εκείνο που υπογραμμίζει ο Τριανταφυλλίδης είναι ότι σε μια περιοχή δεν καθορίζονται κατ΄ ανάγκη σύνορα, ενώ σε μια ζώνη καθορίζονται. Τόσο οι κατευθυντήριες Μακαρίου / Ντενκτάς όσο και οι ελληνοκυπριακές προτάσεις χρησιμοποίησαν τη λέξη “δι-κοινοτική” και στις προτάσεις τη λέξη “περιφέρεια” . Σε ομιλία του ο Τάσσος Παπαδόπουλος στις 31 Μαρτίου 1977, όταν εισήγαγε τις προτάσεις, μίλησε για “περιφέρεια που εμείς προτείνουμε να είναι κάτω από τουρκοκυπριακή διοίκηση”. Οι τουρκοκυπριακές, όμως, συνταγματικές προτάσεις χρησιμοποίησαν τον όρο δι-ζωνική.

Η Χαραυγή βρήκε ότι η διαφορά στην οποία αναφέρεται ο Τριανταφυλλίδης είναι κάπως σημασιολογική και δεν έχει σχέση τι θα ονομάζονται οι “υπό διοίκηση περιοχές” νοουμένου ότι οι τρεις αρχές διασφαλίζονται και πως ο Μακάριος δεν φοβόταν τον όρο “δι-ζωνική”. Η δε Σημερινή, πήγε πιο πέρα και ισχυρίστηκε ότι η ζώνη έχει ευρύτερη ερμηνεία από την περιοχή, η οποία περιέχει και στοιχεία κυριαρχίας.

Άλλη προέκταση της υπόθεσης δόθηκε από τον Ντενκτάς όταν, μιλώντας στην Ειδική Πολιτική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών, χρησιμοποίησε τον όρο “δι-εθνική” (bi-national)... Όμως ο Ετσεβίτ επανέλαβε, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ρουμανία, ότι η Τουρκία επιμένει σε μια “δι-ζωνική” στην Κύπρο.

Εν πάση περιπτώσει οι Τούρκοι ερμηνεύουν αμφότερες τις λέξεις με την ίδια ερμηνεία. Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης, μια περιοχή “πάνω-κάτω έχει καθορισμένα σύνορα ή χαρακτηριστικά”, αντίθετα με τη ζώνη που “είναι περιοχή καθαρά προσδιορισμένη, με ένα είδος πάνω-κάτω περίφραξης” ...Εν όψει όλων αυτών και τις ευαισθησίες εδώ, νομίζουμε ότι αξίζει να παραμείνουμε στο κείμενο των κατευθυντηρίων και να χρησιμοποιούμε τους όρους “δι-κοινοτικό” και “περιοχή κάτω από τη διοίκηση της κάθε κοινότητας”, εφόσον αυτό αποτελεί συμφωνημένο κείμενο και δεν προκαλεί διαφορετικές ερμηνείες από αμφότερες τις πλευρές».

ΚΑΡΑΣΑΠΑΝ
«Έχει δοθεί λύση με την τουρκική επέμβαση»

Εντός του 1978 ο Χριστοφής Οικονομίδης από τη Λευκωσία είχε κυκλοφορήσει, με χάρτη, ένα σχέδιο λύσης του Κυπριακού. Το σχέδιο εκείνο, εκπληκτικά πλησίαζε κατά πολύ το βρετανο/αμερικανικο/καναδικό του 1978 (το οποίο είχε ετοιμαστεί στο Φόρεϊν Όφις σε συνεργασία με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ).

Στις 8 Οκτωβρίου ο κ. Λέιν, της βρετανικής πρεσβείας στην Άγκυρα, γευμάτισε με το νέο Διευθυντή για Πολιτικές Υποθέσεις του τουρκικού ΥΠΕΞ, Erdinc Karasapan. O κ. Καρασαπάν τού είπε ότι ήδη είχε δοθεί λύση στο Κυπριακό με την τουρκική επέμβαση (οι Έλληνες την αποκαλούν εισβολή, είπε), οι Τ/κ ζούσαν πλέον σε ασφάλεια... «Όταν ρωτήθηκε ο κ. Καρασαπάν για το σχέδιο του κ. Οικονομίδη, απάντησε πως οι ιδέες του ήσαν αφελείς. Οι κοινότητες στην Κύπρο δεν θα ψήφιζαν εναντίον των όσων επιδίωκαν... Υπήρχαν μεγάλες διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών. Οι Ελληνοκύπριοι ΟΥΔΕΠΟΤΕ θα συμφωνήσουν σε μια διζωνική διευθέτηση. Ρώτησα αν δεν είχαν στο παρελθόν δεχθεί αυτό (διζωνικότητα), και ο κ. Καρασαπάν αρνήθηκε, και είπε πως εκείνο που συμφώνησαν οι Ελληνοκύπριοι ήταν μόνο στο δι-κοινοτισμό...», σημείωσε ο κ. Λέιν στην έκθεσή του.

«Οι Τ/κ ήθελαν συνομοσπονδία ενώ οι Ε/κ ομοσπονδία»
Στις 27 Νοεμβρίου 1979 η βρετ. Υπ. Αρμοστεία ενημερώνει το Λονδίνο ότι ο ΥΠΕΞ Νίκος Ρολάνδης τούς είπε ότι η δυσκολία για επανέναρξη των συνομιλιών ήταν η τουρκοκυπριακή επιμονή της αποδοχής, εκ μέρους των Ε/κ, των ιδεών της διζωνικότητας. Η δυσκολία ήταν το γεγονός ότι, ο σύμβουλος για συνταγματικά θέματα Σοϊζάλ, είχε δημόσια καθορίσει τη διζωνικότητα, που συνεπαγόταν κάτι σαν διχοτόμηση. Αν οι Ελληνοκύπριοι δεχόντουσαν κάτι τέτοιο προκαταβολικά, θα φαινόταν ότι δέχθηκαν ένα είδος συνομοσπονδίας αντί ομοσπονδίας, με όλα όσα αυτή συνεπάγεται - σύνορα, έλεγχο κτλ. μεταξύ των δύο περιοχών.
Ο Ρολάνδης είπε και στον Βάλντχαϊμ στη Νέα Υόρκη ότι αυτή η κύρια δυσκολία ήταν ότι οι Τ/κ ήθελαν συνομοσπονδία ενώ οι Ε/κ ομοσπονδία. Ο Βάλντχαϊμ τού είπε ότι ήταν, όντως, δύσκολο να ξεχωρίσει ένας πού τελειώνει η ομοσπονδία και από πού αρχίζει η συνομοσπονδία...

ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ
ΣΗΜΕΡΙΝΗ