ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ

Της Ελίνας Γαληνού
«Δε μ΄ενδιέφερε τόσο το Ελληνικό…αλλά το καλό και το αρεστό. Συνέβη όμως πολλές φορές , γυρεύοντας το καλό, να συναντήσω το Ελληνικό…»
Αυτή η φράση του Γιάννη Τσαρούχη, αποτέλεσε την πυξίδα μιας δημιουργίας πολύπλευρης και καθοριστικής για την ελληνική τέχνη. Μιας δημιουργίας που σφράγισε την νεοελληνική ζωγραφική δημιουργία και συνέβαλε στην διαμόρφωση της εθνικής μας αυτογνωσίας.
Ο Γιάννης Τσαρούχης, άφησε πίσω του ένα πολύπτυχο έργο. Οι καλλιτεχνικές του επιδόσεις οι οποίες φάνηκαν από την νεαρή του ηλικία, θα σφράγιζαν αργότερα τόσο την ελληνική ζωγραφική όσο και το νεοελληνικό θέατρο μέσα από το σκηνογραφικό του ταλέντο. Γεννήθηκε στον Πειραιά από γνωστή οικογένεια Ψαριανών και φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Η μαθητεία του κοντά στον Φώτη Κόντογλου, τον μύησε στη βυζαντινή ζωγραφική, ενώ ο Παρθένης τον άσκησε ώστε να προσεγγίσει με άνεση την λεγόμενη κλασική τέχνη. Ο ίδιος είναι πολύ φιλομαθής και διακατέχεται από σφοδρό ενδιαφέρον για την ελληνικότητα της τέχνης-πράγμα που θα τον καταστήσει έναν από τους πρωτοστάτες αυτής της κίνησης τη δεκαετία του 30. Τότε συναντά την Αγγελική Χατζημιχάλη και την Εύα Σικελιανού, από τις οποίες θα μάθει τα χαρακτηριστικά της λαικής φορεσιάς και τους παραδοσιακούς τρόπους αναπαραγωγής της. Τότε θα ταξιδέψει στην Ευρώπη και θα γνωρίσει τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής και τους κύριους εκπροσώπους των. Οι επισκέψεις στα μουσεία και η συνεύρεσή του με γνωστούς καλλιτέχνες εκείνων των χρόνων, πυροδοτούν τους διαλογισμούς του ως προς τις δημιουργίες της Αναγέννησης και του Ιμπρεσιονισμού σε συνδυασμό με τα σύγχρονα καλλιτεχνικά ρεύματα.
Το 1938, στην πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα, εκτιμάται ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των έργων του. Μετά τον πόλεμο, η δράση του διευρύνεται στο εξωτερικό, σε εκθέσεις του Παρισιού, του Λονδίνου, της Νέας Υόρκης, της Βενετίας. Το 1962 εγκαθίσταται στο Παρίσι και το 1982, εγκαινιάζεται το Μουσείο Γιάννη Τσαρούχη στο Μαρούσι, στο σπίτι του. Παράλληλα, λειτουργεί το Ιδρυμα Τσαρούχη.
Η παρουσία του στο ελληνικό θέατρο, υπήρξε καθοριστικής σημασίας από τα πρώτα χρόνια της δράσης του. Σχεδίαζε σκηνικά και ενδυμασίες για τα θέατρα «Εθνικό» ή «Βασιλικό», «Κοτοπούλη», «Δημοτικό Πειραιώς». Η δράση του αυτή, του έδωσε την ευκαιρία να συνεργαστεί με ιστορικά ονόματα του ελληνικού θεάτρου, όπως τον Κάρολο Κούν, τον Μινωτή, τον Βεάκη, τη Λαμπέτη, την Κάλλας κ΄α. Στο εξωτερικό συνεργάστηκε με την Οπερα του Τέξας, τη Σκάλα του Μιλάνου, το Κόβεν Γκάρντεν, το Εθνικό Λαικό Θέατρο Γαλλίας και το Τεάτρο Ολύμπικο της Βιτσέντζα. Το σκηνογραφικό του ταλέντο αναγνωρίστηκε με μεγάλη επιτυχία όχι μόνο στο Ελληνικό θέατρο αλλά και στα ξένα. Η καθιέρωση της παρουσίας του Ελληνα ναύτη σε σχεδόν όλες τις σκηνές του ελληνικού κινηματογράφου που γυρίστηκαν σε λαικά κέντρα, θα αποτελέσει ένα είδος ατομικής υπογραφής του καλλιτέχνη –χαρακτηριστικό της ελληνοπρέπειάς του και του σεβασμού του προς τον απλό άνθρωπο του λαού.
Αυτή η τόσο ενδιαφέρουσα και γόνιμη καλλιτεχνική πορεία, μας παρουσιάζεται μέσα από την έκθεση του Μουσείου Μπενάκη (κτίριο οδού Πειραιώς), που είναι και η πρώτη αναδρομική έκθεση Γιάννη Τσαρούχη που γίνεται στην Αθήνα. Η έκθεση την οποία επιμελήθηκε η Νίκη Γρυπάρη και σχεδίασε η Λίλη Πεζανού, αποτελείται από 670 έργα τα οποία ανήκουν σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Η διοργάνωση της έκθεσης, έγινε από το Μουσείο Μπενάκη, το Ιδρυμα Γιάννη Τσαρούχη και το Πολιτιστικό Ιδρυμα της Τραπέζης Κύπρου, με την ευκαιρία του εορτασμού των 100 χρόνων από τη γέννηση του καλλιτέχνη. Η έκθεση μας ξεναγεί σε όλο το φάσμα των επιδόσεών του που ξεχώρισαν ισότιμα στη ζωγραφική, τη σκηνογραφία, την ενδυματολογία, την ποίηση, την εικονογράφιση βιβλίων και τη διδασκαλία.
Ο Γιάννης Τσαρούχης, υπήρξε ένας διάσημος αλλά και ιδιαίτερα λαοφιλής δημιουργός που συχνά φιλοσοφούσε παρατηρώντας τον κόσμο . Ο ίδιος έλεγε «Δύο είναι οι βασικές μου αναζητήσεις, παρ΄όλες τις χίλιες διαφορές που παρουσιάζουν τα έργα μου μεταξύ τους. Η μια είναι ούτως ειπείν νεοκλασική και προσπαθεί να αφομοιώσει το αρχαίο κλασικό ιδεώδες, όπως το εξέφρασε για όλον τον κόσμο στα νεώτερα χρόνια η Αναγέννηση και το Μπαρόκ. Η άλλη μου τάση είναι να εκφράσω τις αντιρρήσεις μου για το ίδιο το ιδανικό μου, βοηθούμενος από μεγάλους αντιρρησίες της εποχής μας, αλλά και από πρότυπα παλιά ελληνικά που είναι συχνά μαρτυρίες και στηρίγματα των αντιρρήσεων…»
Και πίστευε πάντοτε ότι «είναι οδυνηρό να προσπαθείς να κάνεις πράγματα που να αρέσουν σε ανθρώπους που δεν εκτιμάς, προκειμένου να σε εκτιμήσει ο κόσμος…»