Ποιούς Ενοχλεί η Ρωμαιοσύνη;

Απάντηση του Κυριάκου Παπαδόπουλου στο σχόλιο του Πιγκουίνου

Επειδή αρκετά ειπώθηκαν στον Ινφογνώμονα, τελευταία, κι επειδή τα ηλεκτρονικά μηνύματα γράφονται συνήθως σε πραγματικό χρόνο, οπότε ο σχολιασμός μετατρέπεται γρήγορα σε μια ανθρωποφαγική αρένα όπου κάποιοι εκτονώνουν τα πιο κτηνώδη πάθη τους, μπαίνω στον κόπο να γράψω μερικά πράγματα με τρόπο συστηματικό.
Είμαι βέβαιος ότι πολλοί είναι τόσο βαρειά δογματισμένοι, που αδυνατούν να αρθρώσουν λόγο με επιχειρήματα. Δεν γράφω γι’ αυτούς. Γράφω για τους εκλεκτούς φίλους του Ινφογνώμονα, με τους οποίους ανταλλάξαμε κατά καιρούς απόψεις: διαφωνήσαμε, συμφωνήσαμε...πάντως έγινε διάλογος!
Πριν ξεκινήσουμε τον σχολιασμό, θα σας συνιστούσα να δώσετε σημασία στο επιλογικό σχόλιο του Clifton R. Fox, στην εργασία του «What, if Anything, is a Byzantine» [1].
The names by which things are called are important in shaping our interpretation of reality. People are often surprised to discover that historical labels which define the past are inventions of later scholarship and ideology, not parts of the past itself. Men and women of the Middle Ages did not know that they lived in the Middle Ages: people who lived in Classical Athens or Renaissance Italy suffered the same disability. The people of the "Byzantine Empire" had no idea that they were Byzantine. They regarded themselves as the authentic continuators of the Roman world: the Romans living in Romania.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν τον σχολιασμό μερικών θέσεών σας. Καταρχάς, αναφέρεστε συνήθως στον αρχαίο λατινόφωνα Ρωμαίο ποιητή Οράτιο (Quintus Horatius Flaccus, 65-8 π.Χ.), και στην περίφημη ρήση [2] του για τον ελληνιστικό-ελληνόφωνα κόσμο:
Fabula, qua Paridis propter narratur amorem
Graecia barbariae lento conlisa duello,
stultorum regum et populorum continet aestum.
που σίγουρα θα την θυμάστε από τα χρόνια του δημοτικού, όπου δινόταν έμφαση από τον δάσκαλο, στο ότι «οι Ρωμαίοι μας κατέκτησαν με τα όπλα, κι εμείς τους κατακτήσαμε με τον πολιτισμό μας». Το πρόβλημα ωστόσο αυτού του ιδεολογήματος, το οποίο στηρίζεται αποκλειστικά σε μια ρήση ενός αρχαίου Λατίνου, και χρησιμοποιείται από εσάς και τους ομοίους σας για να κατακριθεί η υπερχιλιετής πορεία μιας Αυτοκρατορίας, είναι ότι αγνοεί ότι υπάρχουν και άλλες τέτοιες πολλές «αντιφάσεις» στον αρχαίο κόσμο. Θα γνωρίζετε, για παράδειγμα, την παρακάτω ρήση του Δημοσθένους, για τους Μακεδόνες [3]:
31.) ἐποίει, οὐκ ἐνεῖναι λέγειν. εἰ δέ γε δοῦλος ἢ ὑποβολι-
μαῖος τὰ μὴ προσήκοντ’ ἀπώλλυε καὶ ἐλυμαίνετο, Ἡράκλεις
ὅσῳ μᾶλλον δεινὸν καὶ ὀργῆς ἄξιον πάντες ἂν ἔφησαν εἶναι.
ἀλλ’ οὐχ ὑπὲρ Φιλίππου καὶ ὧν ἐκεῖνος πράττει νῦν, οὐχ
οὕτως ἔχουσιν, οὐ μόνον οὐχ Ἕλληνος ὄντος οὐδὲ προσή- (5)
κοντος οὐδὲν τοῖς Ἕλλησιν, ἀλλ’ οὐδὲ βαρβάρου ἐντεῦθεν
ὅθεν καλὸν εἰπεῖν, ἀλλ’ ὀλέθρου Μακεδόνος, ὅθεν οὐδ’
ἀνδράποδον σπουδαῖον οὐδὲν ἦν πρότερον πρίασθαι

Ή τα λόγια του Αριστόξενου για τον Πλάτωνα [4]:
Ἀριστόξενος δ’ ἐν τοῖς ἱστορικοῖς ὑπομνήμασί [fr. 83 FHG II 290] φησι Πλά-
τωνα θελῆσαι συμφλέξαι τὰ Δημοκρίτου συγγράμματα, ὁπόσα ἐδυνήθη συναγαγεῖν. @1
Ἀμύκλαν δὲ καὶ Κλεινίαν τοὺς Πυθαγορικοὺς [c. 54, 2] κωλῦσαι αὐτόν, ὡς οὐδὲν
ὄφελος• παρὰ πολλοῖς γὰρ εἶναι ἤδη τὰ βιβλία. καὶ δῆλον δέ• πάντων γὰρ σχεδὸν (60)
τῶν ἀρχαίων μεμνημένος ὁ Πλάτων οὐδαμοῦ Δημοκρίτου διαμνημονεύει,
ἀλλ’ οὐδ’ ἔνθα
ἀντειπεῖν τι αὐτῶι δέοι, δῆλον <ὅτι> εἰδὼς ὡς πρὸς τὸν ἄριστον αὐτῶι τῶν φιλοσό-
φων <ὁ ἀγὼν> ἔσοιτο• ὅν γε καὶ Τίμων τοῦτον ἐπαινέσας τὸν τρόπον ἔχει [fr. 46 D.]•
οἷον Δημόκριτόν τε περίφρονα, ποιμένα μύθων,
ἀμφίνοον λεσχῆνα μετὰ πρώτοισιν ἀνέγνων. (65)
Αν κρίνουμε λοιπόν με το σκεπτικό σας, μπορούμε άνετα να χρησιμοποιήσουμε το ιδεολόγημά σας περί «βαρβάρων αρχαίων Ρωμαίων» τόσο για τους Μακεδόνες, όσο και για τους Πλατωνιστές. Και φυσικά τότε δεν θα έπρεπε να εξαιρεθεί ο Πλήθωνας, και όλοι οι νεο-πλατωνιστές μαθητές του.
Ένα δεύτερο σημείο, το οποίο θα ήθελα να επικρίνω, είναι εκεί που αναφέρεστε στην «βαθμιαία» εγκατάληψη του προσδιορισμού «Ρωμαίος», και στην «επαναφορά» του προσδιορισμού «Έλλην». Αυτό και αν είναι ιδεολόγημα! Έχοντας κατά νου ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι στα Βαλκάνια που αυτοπροσδιορίζονται Ρωμαίοι, παρά τις εθνοκαθάρσεις, με αποκορύφωση τα χρόνια μεταξύ της πτώσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τα πογκρομ σε Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο και Τένεδο, κι έχοντας επίσης κατά νου ότι και μέσα στην Τουρκοκρατία ο λαός χρησιμοποιούσε τον προσδιορισμό «Ρωμαίος», «Ρωμηός», «Ρωμαίγικο», μέχρι την Επανάσταση του ’21, αναρωτιέται κανείς, προς τί η εμπάθειά σας για αυτόν τον προσδιορισμό. Ο ίδιος ο Μακρυγιάννης γράφει στα Απομνημονεύματά του «σιχάθηκα το Ρωμαίικο, οτ’ είμαστε ανθρωποφάγοι». Ίσως λοιπόν να έπρεπε να σταθούμε πρώτα απ’ όλα σε αυτό το σημείο: ποιοί είστε εσείς, και οι όμοιοί σας, που με πάθος, σαν να βρισκόμαστε στην περίοδο Μεταξά, μας υποδεικνύετε ή μάλλον μας επιβάλλετε την δική σας εκδοχή για την Ιστορία του Γένους μας.
Θα κάνουμε μνεία στον Στηβεν Ρανσιμαν, ο οποίος αν και ανήκε στην αγγλοσαξωνική Σχολή, στην τελευταία του συνέντευξη (στην Πεμπτουσία, στο 4ο τεύχος) ανέφερε ότι προσωπικά πιστεύει ότι υπάρχουν «βυζαντινά» ψηφιδωτά, τα οποία είναι ανώτερα από όλα τα αρχαία αγάλματα της κλασσικής εποχής. Αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτή η τέχνη δεν ανήκε σε «Έλληνες», δεν ήταν «ελληνική-ελληνιστική» αποκλειστικότητα, αλλά ήταν η τέχνη των Ρωμαίων. Αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Διότι ψηφιδωτά υψηλής αισθητικής συναντούμε από τον Άγιο Βιτάλλιο, στην Ραβέννα, ως την Αγία Αικατερίνη, του Σινά και την Δαμασκό της Συρίας. Γνωρίζεται τί πιστεύουν για την Ρωμηοσύνη οι αδελφοί μας Ορθόδοξοι στον Λίβανο, την Συρία, και γενικότερα στην Ανατολή; Θα σας επικολλήσω ένα τμήμα μηνύματος γνωστού μου Σύριου: o συγκεκριμένος άνθρωπος είναι μοναχός, κι έχει εργαστεί στην Οξφόρδη σαν ερευνητής (μεταφράζοντας και ψηφιοποιώντας κείμενα στην συριακή και την αραβική). Είναι δε Ρωμαίος, γέννημα θρέμμα. Τονίζει πάντα ότι οι Χριστιανοί στην Συρία είναι υπερήφανοι που είναι Ρουμ. Θα γνωρίζετε ότι χάρη σε αυτούς τους αδελφούς μας, που ζούνε στην Τουρκία, τα σχολεία της Ρωμέικης Κοινότητας στην Πόλη έχουνε ακόμη ζωή, έστω και λίγη... Διαβάστε με προσοχή τί μου γράφει:
Romanity is not only an issue of Greek / Hellenic / Hellenistic language or race or ethnicity or culture or civilisation. It's an issue of 'prosopon' / 'ousia' / 'hypostasis' / 'identity'. It's an issue of being related and rooted in Jesus Christ himself (as person and teaching), and in his Holy Apostles, Disciples, Martyrs, Saints, Fathers and the Holy Ecumenical Synods.

The 18th-19th centuries Western European 'Nationalism' was a great lie in the history of anthropology. It brought more arrogance, hatred, anger and death into our world; more evil, miseries, wars and conflicts. This is the Arian-German-Latin superior mentality and attitude.

In Antioch (Lebanon, Syria, etc.), as well as Jerusalem and Alexandria we are still called Rum Orthodox. Unfortunately, and especially after the fall of the Ottoman Empire, the French and British colonials began to call us officially 'Greeks' and 'Byzantines'. As if to say, we are 'pagans' and 'schismatics'
Θα ήθελα επίσης να εστιάσω στην συχνή τοποθέτησή σας ότι ο προσδιορισμός Ρωμαίος αποτελούσε «λόγο κενό», και θα παραμεριστεί «βαθμιαία» και θα αντικατασταθεί «σταδιακά» από τον προσδιορισμό «Έλλην» (sic). Δεν μπορώ, ειλικρινά, να καταλάβω ποιός είναι ο απώτερος σκοπός τέτοιων ανακριβειών. Όπως ανέφερα και παραπάνω υπάρχουν και σήμερα άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται Ρουμ (Ρωμαίοι), στην Ανατολή. Πιο συγκεκριμένα, στην Τουρκία, η γλώσσα των Ρωμαίων αποκαλείται Ρουμτσα (ρωμαϊκά δηλαδή), ενώ οι Ορθόδοξοι Λατίνοι, κάτοικοι τις σημερινής Ρουμανίας, αυτοπροσδιορίζονται Romani, και αποκαλούν την χώρα τους Romania. Υπάρχουν δε πολλοί Ορθόδοξοι Λατίνοι, στα Βαλκάνια, που τους συναντούμε επίσης με τον προσδιορισμό Romani/Armani. Επί δε Τουρκοκρατίας, οι Τούρκοι δεν αποκαλούσαν «Έλληνες», αλλά «Ρωμαίους», τους Ορθοδόξους υποδούλους τους. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως αποκαλείται ακόμα και σήμερα Πατριάρχης Ρωμαίων. Όσο λοιπόν και να προσπαθείτε να βρείτε ιδεολογήματα, που να δικαιολογούν την χρήση του όρου Ρωμαίος στην Τουρκοκρατρία, αντί του όρου Έλλην, και μόνο αυτό το γεγονός καταρρίπτει τον ισχυρισμό σας ότι ο όρος Ρωμαίος «εγκαταλείφθηκε σταδιακά». Εδώ η ιστορική σας ανακρίβεια βγάζει μάτι. Διότι η πραγματικότητα, μέσα από τις πηγές, δείχνει ότι το Κίνημα του Γεωργίου Γεμιστού προσπάθησε να επιβάλλει, σχεδόν πραξικοπηματικά, την χρήση του προσδιορισμού Έλλην. Όχι μόνον σταδιακά δεν ήρθε, αλλά στανικά, στους κύκλους των λογίων. Και αυτοί που εντέλη επέβαλλαν και στον απλό λαό τον προσδιορισμό ήταν, αργότερα, οι Διαφωτιστές. Για τους τελευταίους, θα πρέπει να γράψουμε ξεχωριστό άρθρο.
Αν σήμερα αποκαλούσε κανείς τους (νεο-)Έλληνες, δημόσια, «Ρωμαίους», θα ξάφνιαζε πολύ κόσμο, και ίσως προκαλούσε και άφθονο γέλιο. Το αντίστροφο συνέβαινε στην Ρωμανία, μέχρι και την Άλωσή της από τους Τούρκους: ήταν αδιανόητο για κάποιον να αποκαλέσει κανείς δημόσια τον λαό «ελληνικό». Γι’ αυτό και ο Πλήθωνας γράφει πολύ προσεκτικά τον επικήδειο λόγο για τον Μανουήλ ΙΙ τον Παλαιολόγο [5], αναφέροντας, μεταξύ άλλων:
Εἶτ’ ἐπὶ τὸν κοινὸν τοῦ βαρβάρου πόλεμον
μετεληλυθώς, καὶ ὡς πολλῶν μὲν Χριστιανῶν συμφοραῖς, πολλῶν δ’
ἄλλων βαρβάρων ἐνευτυχηκότος χαλεπῶς ἐντεῦθεν τὰ Ῥωμαίων
πράγματα ἔσχε, μνησθεὶς καὶ προσέτι τοῦ γε ἑαυτοῦ διὰ ταῦτα (50)
ἀπόπλου τε καὶ ἀποδημίας τῆς εἰς τὰ Ἑσπέρια, ἔπειτα τὰ τούτῳ ἐν
ἐκείνοις τοῖς καιροῖς πεπραγμένα διέξεισι•
Μα δεν είναι μόνο ο Γεώργιος Γεμιστός, που αν και νεο-πλατωνιστής και μεγάλος ελληνιστής –και ίσως παγανιστής- αποκαλεί Ρωμαίους τους ανθρώπους της Ρωμανίας. Το ίδιο κάνει και ο Πάπας Νικόλαος ο Πέμπτος, όταν απευθύνεται στον Κωνσταντίνο ΧΙ Παλαιολόγο ([6]):
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΕΜΠΤΟΥ
ΡΩΜΗΣ ΑΡΧΙΕΡΕΩΣ ΜΕΓΙΣΤΟΥ
πρὸς Κωνσταντῖνον βασιλέα Ῥωμαίων
ἐκ τῆς Λατίνης μεθερμηνευθεῖσα φωνῆς
ὑπὸ Θεοδώρου τοῦ Γαζῆ. (5)
(49.) Νικόλαος ἐπίσκοπος δοῦλος τῶν δούλων τοῦ θεοῦ τῷ προσ-
φιλεστάτῳ ἐν Χριστῷ υἱῷ Κωνσταντίνῳ Παλαιολόγῳ αὐτοκράτορι
ἐπιφανεστάτῳ Ῥωμαίων χαίρειν καὶ ἀποστολικῆς ἀπολαύειν
εὐλογίας.

Όπως βλέπετε, όχι μόνο δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ ο προσδιορισμός Ρωμαίος, αλλά ακόμα και οι αρχαιολάτρες, ακόμα και οι ίδιοι οι Φράγκοι, ο ίδιος ο Πάπας της Ρώμης, αποκαλούσε τον λαό της Ρωμανίας «Ρωμαίους», όταν απευθύνονταν σ’ αυτούς. Διότι θα τους έπαιρναν με τις πέτρες τους Φράγκους (κυριολεκτικά) αν τους αποκαλούσαν Γραικούς τους προγόνους μας, πρόσωπο με πρόσωπο. Εννοείται ότι στην λατινική για τους Φράγκους οι Ρωμαίοι ήταν «Γραικοί» (κακόδοξοι δηλαδή, για να αναφερθούμε στον Καρλομάγνο, με τον οποίο θα ασχοληθούμε σε ένα μελλοντικό κείμενο, και για τους νεο-Πλατωνιστές η γλώσσα ήταν αυτή που μετρούσε, και όχι η εθνότητα. Γράφει λοιπόν, ο Πλήθωνας, στον Μανουήλ ΙΙ, τα εξής ([7]):

Πρῶτον μὲν δὴ ὑπὲρ αὐτῆς τῆς χώρας, ὡς περὶ πλείστου (10)
ποιητέα ὑμῖν ἐστι, βραχέ’ ἄττα μοι εἰρήσεται, οὐχ ὅτι μὴ καὶ
αὐτοὺς ὑμᾶς περὶ τὴν ταύτης ἐπιμέλειαν ἐσπουδακότας ὁρῶ, ἀλλ’
αὐτοῦ γέ τοι τοῦ λόγου ἕνεκα ὡς διὰ τῶν δεόντων δὴ χωροίη.
Ἐσμὲν γὰρ οὖν ὧν ἡγεῖσθέ τε καὶ βασιλεύετε Ἕλληνες τὸ γένος,
ὡς ἥ τε φωνὴ καὶ ἡ πάτριος παιδεία μαρτυρεῖ• Ἕλλησι δὲ οὐκ (15)
ἔστιν εὑρεῖν ἥτις ἄλλη οἰκειοτέρα χώρα οὐδὲν μᾶλλον προσήκουσα.

Η παραπάνω παράγραφος είναι και η πλέον παρεξηγημένη βέβαια, από τους νεο-Έλληνες που θεωρούν την Ρωμανία ως το «σκοταδιστικό Βυζάντιο» (μέχρι και ο γίγαντας της φιλοσοφίας, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, τον οποίο τιμώ, έπεσε σε αυτή την παγίδα), και τον Γ. Γεμιστό ως τον «τελευταίο αρχαίο Έλληνα». Στο κείμενο αυτό ο Πλήθωνας δασκαλεύει τον «αδελφό» του, όπως τον αποκαλεί στον επικήδειο που του έγραψε, Μανουήλ ΙΙ. Του εξηγεί ότι είναι βασιλέας Ελλήνων, και ότι αυτό το αποδεικνύει η παιδεία και η γλώσσα που κατέχει. Όπως βλέπετε, δεν αναφέρεται καν στο όμαιμον, που πολλοί εθνικιστές θεωρούν ως εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο «ελληνικότητος», δηλαδή την ταύτιση και στο DNA, αλλά με ποιούς (;)...αυτό ωστόσο είναι θέμα για πολλές συζητήσεις,και θα ξεφύγουμε μακριά από τον στόχο μας. Τί είναι λοιπόν ο Έλληνας για τον Πλήθωνα; Διότι και πολλοί Εβραίοι, στα χρόνια του Χριστού, υπήρξαν ελληνόφωνοι, και μετείχαν της Παιδείας, όπως αυτή διασώθηκε και εξελίχθηκε στα χρόνια των Πτολεμαίων. Οπότε, και οι ελληνιστές Εβραίοι, φερ’ ειπείν, είναι Έλληνες για τον Πλήθωνα, και αυτοί συγκαταλέγονται στον ορισμό που δίνει! Έλληνας λοιπόν είναι ο Ελληνιστής, έτσι όπως ορίζεται από τον Γεμιστό. Και εδώ πρέπει να είμαστε προσεκτικοί: γιατί τον ενοχλεί λοιπόν ο προσδιορισμός Ρωμαίος, εφόσον, όπως υποστηρίζετε είναι ταυτισμένος με τον «Ελληνισμό», στα χρόνια στα οποία αναφερόμαστε. Μήπως η αλήθεια είναι μακριά από εκεί που την ψάχνουμε; Μήπως έχει να κάνει με την ιδιαίτερη μεταχείρηση και τις περιποιήσεις που απόλαυσε ο Πλήθωνας στην Ιταλία; Ξέρετε ποιός ήταν προστάτης του και ποιός τον συντηρούσε; Ο Κοσμάς ο Μέδικος: για τα σημερινά δεδομένα ήταν, θα λέγαμε, ένας από τους μεγαλυτέρους τραπεζίτες της εποχής του ή, καλύτερα, ένας Μπιλ Γκειτς... Τόσο ο Πλήθωνας, όσο και οι περισσότεροι μαθητές του, έλαβαν πολλά αργύρια από την φραγκική Δύση, και τιμήθηκαν δεόντως. Αδυνατώ να πιστέψω ότι αυτοί οι άνθρωποι υπηρετούσαν το συμφέρον του τόπου τους. Ο Βησσαρίωνας είναι η πλέον ωμή εκδοχή αυτής της υποψίας. Αφήστε που και η γλώσσα που χρησιμοποιούνε, οι Πληθωνικοί, είναι αρχαϊζουσα, και απέχει πολύ από την χυμώδη ρωμέικη λαλιά των συγγραφέων της εποχής. Ο Παπαδιαμάντης αναφέρεται σ’ αυτό το ατόπημα του Πλήθωνα, στο μυθιστόρημά του «Η Γυφτοπούλα». Σας συνιστώ ανεπιφύλακτα να (ξανα-)μελετήσετε το κεφάλαιο «κατόπιν εορτής», όπου ο συγγραφέας αναρωτιέται για το ποιά η ανάγκη, μετά από αιώνες, να επανέλθει η αρχαιολατρεία και ο παγανισμός. Μήπως θα έπρεπε να αναζητήσουμε τους «Ταλιμπαν» στους καμικάζι του νεο-Πλατωνισμού, στις απαρχές της δυτικής Αναγέννησης;
Ας ξεφυλλίσουμε τον κορυφαίο Ιταλό μεσαιωνολόγο Agostino Pertusi [8], και ας μεταφερθούμε στο γραπτό του Λαονίκου (ή καλύτερα Νικολάου...) Χαλκοκονδύλη. Γνωστός νεο-πλατωνιστής, μαθητής του Γ. Γεμιστού, υιοθετεί έναν λόγο αρχαϊζων, που διαφέρει αρκετά από την γλώσσα της εποχής του. Οι γεννίτσαροι αποκαλούνται «νεήλυδες». Οι Γενοβέζοι «Ιανύϊοι», οι Ρωμαίοι (βεβαίως βεβαίως) «Έλληνες» και οι Ιταλοί (Φράγκοι) «Ρωμαίοι». Ο ίδιος βέβαια, στον πρόλογο του έργου του «Απόδειξις Ιστοριών» [9], πασχίζει να δημιουργήσει μια ταυτότητα, και να θεμελιώσει την θεωρία του με ιστορικές αναφορές στην αρχαιότητα. Δεδομένης της απίστευτης αιμορραγίας διανοουμένων προς την Δύση, και την διαίρεση των Ρωμαίων του 15ου αιώνα σε ενωτικούς, ανθενωτικούς και αρχαιολάτρες - νεοπλατωνιστές, δεν θα πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη η ρομαντική προσπάθεια δημιουργίας μιας νέας ταυτότητας. Θα πρέπει όμως να μας απασχολεί το ποιοί εξυπηρετούνταν από μια τέτοια διαίρεση των Ρωμαίων: ήδη αναφέραμε ότι χρηματοδότης και προστάτης του Γ. Γεμιστού υπήρξε ο Κοσμάς ο Μέδικος. Και ήδη κάναμε μια νύξη για την επιρροή που ασκούσε ο Πλήθωνας στην αυλή των τριών τελευταίων βασιλέων, της δυναστείας των Παλαιολόγων. Υπάρχουνε τα χρυσόβουλα κι επιστολές, δια χειρός Μανουήλ, Ιωάννου και Κωνσταντίνου, των Παλαιολόγων, όπου δίνονται εξαιρετικά προνόμοια, κι αξιοζήλευτη περιουσία, στον Πλήθωνα [10]. Αυτά τείνουνε να τα προσπερνούνε συνήθως οι νεο-Έλληνες ιστορικοί...
Εγώ θα σταθώ ωστόσο στο εξής παράδοξο, του Pertusi. Όταν λοιπόν μεταφράζει στην ιταλική, από το ελληνικό πρωτότυπο, μεταφέρει -καθολικά- τον προσδιορισμό Ρωμαίος ως «Bizantino». Όταν όμως έρχεται στον Χαλκοκονδύλη, και κατ’ εξαίρεση στον Χαλκοκονδύλη- το Έλλην μεταφράζεται σε «Greco» και το Ρωμαίος (που αναφέρεται στον Ιταλό, κατά τον Χαλκοκονδύλη...) μεταφράζεται σε «Romani».
Εδώ λοιπόν κύριοι έχουμε ένα θέμα! Οποιοσδήποτε υγειής άνθρωπος, φιλομαθής και φιλαλήθης, θα πρέπει να διερωτηθεί: ποιόν τελικά εξυπηρετούσαν οι θέσεις των αρχαιολατρών; Μήπως το ίδιο το Βατικανό;
Όλα τα ιδεολογήματα των αρχαιολατρών πατούν στις αναφορές δέκα διανοουμένων, φραγκοσπουδαγμένων. Έτσι απλά! Η γνήσια ταυτότητά μας, γι’ αυτούς τους ανθρώπους, βρισκόταν στην Δύση: απ’ εκεί την ανακαλύπταμε. Άξιος συνεχιστής αυτής της τάσης ο Αδαμάντιος Κοραής, με δασκάλους τους Β. Keun και Selle...
Θα επανέλθουμε προσεχώς, διότι ο διάλογος δεν εξαντλείται φυσικά εδώ.
[1] Clifton R. Fox, What, if Anything, is Byzantine, Celator, vol. 10, Number 3, March 1996.
[2] Quintus Horatius Flaccus, Epistulae, Liber I, Epistula II
[3] S.H. Butcher, Demosthenis orationes, vol. 1. Oxford: Clarendon Press, 1903 (repr. 1966): [110-130].
[4] H. Diels and W. Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker, vol. 2, 6th edn. Berlin: Weidmann, 1952 (repr. 1966): 81-129.
[5] J. Chrysostomides, Manuel II Palaeologus Funeral Oration on His Brother Theodore. Introduction, Text, Translation and Notes [Corpus Fontium Historiae Byzantinae. Series Thessalonicensis 26. Thessalonica: Association for Byzantine Research, 1985]: 67-69.
[6] S.P. Lampros, Παλαιολόγεια καὶ Πελοποννησιακά, Δ. Athens: B.N. Gregoriades, 1930: 49-63.
[7] S.P. Lampros, Παλαιολόγεια καὶ Πελοποννησιακά, Γ. Athens: B.N. Gregoriades, 1926 (repr. 1972): 246-265.
[8] Agostino Pertusi, "La Caduta Di Constantinopoli L' Eco Nel Mondo" & "La Caduta Di
Constantinopoli Le Testimonianze Dei Contemporanei", 1976
[9] E. Darkó, Laonici Chalcocandylae historiarum demonstrationes, 2 vols. in 3. Budapest: Academia Litterarum Hungarica, 1:1922; 2.1:1923; 2.2:1927: 1:1-205; 2.1:1-146; 2.2:147-307.
[10] S.P. Lampros, Παλαιολόγεια καὶ Πελοποννησιακά, Δ. Athens: B.N. Gregoriades, 1930: 19-25.