Η ΕΕ στη νέα εποχή ολοκληρώνει το ευρωπαϊκό όραμα

Ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης ίσως δεν αντιλήφθηκε ότι εδώ και δέκα ημέρες η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται στους ρυθμούς της Συνθήκης της Λισαβόνας. Δύο χρόνια μετά την υπογραφή της στη Λισαβόνα, η Μεταρρυθμιστική Συνθήκη, που αντικατέστησε το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου.

Η πολυσυζητημένη μεγάλη αλλαγή στην κατανομή των εξουσιών, στις αρμοδιότητες των αξιωματούχων και στα θεσμικά όργανα αγγίζει ελάχιστα τον Ευρωπαίο πολίτη, που αισθάνεται όλο και περισσότερο πως απομακρύνεται από την ευρωπαϊκή ιδέα. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν η αποχή από τις ευρωεκλογές και η «ευρω-κούραση» που εμφανίζουν οι δημοσκοπήσεις σε πολλές χώρες.

Η θεωρούμενη ως η σημαντικότερη καινοτομία στη Συνθήκη είναι η δημιουργία θέσεων προέδρου του Συμβουλίου της Ευρώπης και υπουργού Εξωτερικών.
Οι Βρυξέλλες μοιάζουν να κινούνται σε ένα παράλληλο σύμπαν και είναι αμφίβολο αν οι προβαλλόμενες ως μεγάλες καινοτομίες της Συνθήκης αλλάξουν προς το καλύτερο την καθημερινότητα των Ευρωπαίων. Παρ’ όλα αυτά, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο υποστηρίζει ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας θέτει τους πολίτες στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού οράματος.

Ο Βέλγος πρωθυπουργός Χέρμαν βαν Ρομπέι και η Βρετανή βαρόνη Κάθριν Άστον δεν θεωρούνται τα πιο κατάλληλα πρόσωπα για να προβάλλουν την Ευρωπαϊκή Ένωση στη διεθνή σκηνή.

Η θεωρούμενη ως η σημαντικότερη καινοτομία στη Συνθήκη είναι η δημιουργία θέσεων προέδρου του Συμβουλίου της Ευρώπης και υπουργού Εξωτερικών. Τα δύο «άχρωμα» πρόσωπα που, για λόγους ισορροπιών, επελέγησαν –ο Βέλγος πρωθυπουργός Χέρμαν βαν Ρομπέι και η Βρετανή βαρόνη Κάθριν Άστον– δεν θεωρούνται τα πιο κατάλληλα για να προβάλλουν την Ευρωπαϊκή Ένωση στη διεθνή σκηνή. Ο Βέλγος πολιτικός θα είναι για τα επόμενα 2,5 χρόνια ο μόνιμος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και η κυρία Άστον θα αντικαταστήσει τον Ισπανό Χαβιέρ Σολάνα, ο οποίος κατείχε τη θέση του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ επί 10 χρόνια.

Οι άλλες αλλαγές που προβλέπονται στη Συνθήκη είναι:

•Οι χώρες που αποτελούν την Ευρωζώνη θα εκλέξουν για πρώτη φορά πρόεδρο με θητεία 2,5 χρόνια.
•Ενισχύονται οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το οποίο θα αποφαίνεται εάν οι εθνικές νομοθεσίες είναι συμβατές με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, ρύθμιση από την οποία εξαιρούνται η Βρετανία και η Ιρλανδία.
•Μειώνεται ο αριθμός των μελών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
•Σε επίπεδο λήψης αποφάσεων, θα ισχύσει η αρχή της πλειοψηφίας, εκτός των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, της φορολογίας και του προϋπολογισμού της ΕΕ.
•Τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ είναι πλέον εγγεγραμμένα σε Χάρτη. Με τη Συνθήκη τίθεται σε ισχύ η Χάρτα των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, από την οποία εξαιρούνται η Βρετανία, η Πολωνία και εν μέρει η Τσεχία. Ο Χάρτης θα έχει νομικό καθεστώς ίδιο με αυτό των Συνθηκών της ΕΕ.
•Νέο αμυντικό δόγμα: τα κράτη-μέλη θα αντιδρούν από κοινού σε πιθανή επίθεση ή φυσική καταστροφή.
•Προβλέπεται κοινή ενεργειακή πολιτική και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Η επίλεκτη ομάδα του Μπαρόζο
Επικεφαλής των Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων της ΕΕ ανέλαβε ο Φινλανδός Όλι Ρεν, ο οποίος μέχρι τώρα ήταν επίτροπος αρμόδιος για τη διεύρυνση. Καθώς η νέα διεύρυνση έχει μάλλον παραπεμφθεί στις… καλένδες, ο τεχνοκράτης κ. Ρεν –μαζί με τον Ισπανό Αλμούνια αποτελούν την επίλεκτη ομάδα του προέδρου της Κομισιόν κ. Μπαρόζο– θα έχει πολλή δουλειά. Ο Χοακίν Αλμούνια ανέλαβε επικεφαλής της επιτροπής Ανταγωνισμού. Σημαντική θέση ανατέθηκε και στη Γαλλία, με τον πρώην υπουργό Γεωργίας Μισέλ Μπαρνιέ να αναλαμβάνει επίτροπος Εσωτερικών Αγορών, υπεύθυνος για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.

Από το Μάαστριχτ στη Λισαβόνα
– - Συνθήκη του Μάαστριχτ
Υπογράφηκε στην ολλανδική πόλη το Φεβρουάριο του 1992 και τέθηκε σε ισχύ το Νοέμβριο του 1993. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) ανήκει στο παρελθόν και δημιουργείται η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς έγινε κατανοητό πως πέραν της κοινής αγοράς, τα κράτη-μέλη είχαν κοινό πολιτικό μέλλον. Η ανάγκη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης γίνεται ορατή λόγω της ιστορικής αλλαγής στο σκηνικό της Ευρώπης, που είχε προκαλέσει η κατάρρευση των κομουνιστικών καθεστώτων στην ανατολική Ευρώπη και η επανένωση της Γερμανίας.
– - Συνθήκη του Άμστερνταμ
«Διορθωτική» συνθήκη. Υπογράφηκε στις 2 Οκτωβρίου του 1997 και τέθηκε σε ισχύ το Μάιο του 1999. Αυξάνει τις αρμοδιότητες της ΕΕ, με τη δημιουργία πολιτικής για την απασχόληση, και προβλέπει ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών στον τομέα της δικαιοσύνης και σε θέματα εσωτερικών υποθέσεων. Επίσης, προβλέπει εφαρμογή της ψήφου με ειδική πλειοψηφία και απλουστεύει τα άρθρα των προηγούμενων συνθηκών.
– - Συνθήκη της Νίκαιας
Υπογράφηκε το Φεβρουάριο του 2001 και τέθηκε σε ισχύ το 2003. Συνθήκη για την προετοιμασία της διεύρυνσης της ΕΕ, καθώς ασχολείται με όλα τα σχετικά θεσμικά προβλήματα. Οι συμφωνίες στη Νίκαια είχαν ανοίξει το δρόμο για την περαιτέρω διεύρυνση με τη μεταρρύθμιση κάποιων εκλογικών διαδικασιών, αλλά η συνθήκη ήταν ελλιπής.
– - Συνθήκη της Λισαβόνας
Η Συνθήκη της Λισαβόνας υπολείπεται κατά πολύ της Συνταγματικής Συνθήκης. Υπογράφηκε το Δεκέμβριο του 2007 και χρειάστηκαν δύο χρόνια εσωτερικών πιέσεων, δημοψηφισμάτων, απορρίψεων και ατελείωτων συζητήσεων για να επικυρωθεί τελικά από τα 27 κράτη-μέλη. Οι στόχοι της για μια πιο ανοιχτή, δημοκρατική αλλά και πιο παρεμβατική Ευρώπη παραμένουν ακόμη σε συζήτηση. Επίσης, υπό συζήτηση παραμένει ο στόχος για ισχυρότερη παρουσία στη διεθνή σκηνή με πιο ενισχυμένη διαπραγματευτική δύναμη.
της Αλίκης Κοτζιά