Η λιτότητα έχει πολλές ποιότητες

του Αρίστου Δοξιάδη

Το χειρότερο με τη νέα εισφορά στα ακίνητα που εξαγγέλθηκε στη ΔΕΘ δεν ήταν οτι την αποφάσισε η κυβέρνηση. Ηταν οτι την επικρότησε η τρόικα, δια στόματος Ολλι Ρεν.

Η διεθνής εμπειρία και βιβλιογραφία σχετικά με προγράμματα δημοσιονομικής λιτότητας λέει περίπου τα εξής: Οταν περικόπτεται το έλλειμμα του δημοσίου, βραχυπρόθεσμα  έχουμε τάση ύφεσης, αλλά μεσοπρόθεσμα η οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί, αν το πρόγραμμα έχει στηθεί σωστά. ‘Σωστά’ σημαίνει σε γενικές γραμμές:

• Το βάρος να πέφτει περισσότερο σε περικοπή δαπανών, παρά σε αύξηση εσόδων
• Τα μέτρα μόνιμου και διαρθρωτικού χαρακτήρα να προτιμώνται από τα έκτακτα
• Σε χώρες με μεγάλη φοροδιαφυγή, τα έσοδα να αυξάνονται από τον περιορισμό της, όχι με νέους φόρους.
• Οι δημόσιες δαπάνες που κόβονται να είναι καταναλωτικές, όχι επενδυτικές

Η εισφορά που ανακοίνωσε ο κ. Βενιζέλος αντιβαίνει στον πρώτο, τον δεύτερο και ενμέρει στον τρίτο από αυτούς τους κανόνες. Οσο για τον τέταρτο, που δεν αφορά σε έσοδα, αυτός έχει πάει περίπατο από πολύ νωρίς: οι δημόσιες επενδύσεις το 2010 και το 2011 έχουν υποστεί την πιο βαθειά περικοπή από όλες τις κατηγορίες δαπανών.

Το μόνο επιχείρημα υπέρ του μέτρου από την πλευρά των πιστωτών μας είναι οτι μπορεί να εφαρμοστεί και να μετρηθεί γρήγορα. Εχουν φτάσει να επικροτούν ένα μέτρο όχι επειδή βελτιώνει τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας (μάλλον τις επιδεινώνει), και όχι επειδή αυξάνει τις πιθανότητες να πάρουν πίσω τα χρήματα τους (τις μειώνει, αν επιδεινώνει μεσοπρόθεσμα την ύφεση) , αλλά επειδή είναι απτό δείγμα λιτότητας αντί για αόριστη εξαγγελία.

Με άλλα λόγια, η προτεραιότητα της τρόικα έχει μετατοπιστεί από την εξυγίανση και ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας (όπως είναι ο επίσημος στόχος της) αλλά και από την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των δανειστών (όπως είναι ο εικαζόμενος στόχος της, σύμφωνα με πολλούς εγχώριους σχολιαστές) σε κάτι εντελώς βραχυπρόθεσμο και συγκυριακό: πώς θα πειστούν οι ευρωπαίοι πολιτικοί και πολίτες να κρατήσουν ζωντανό το πρόγραμμα στήριξης για μερικούς μήνες ακόμα. Για να πειστούν, πρέπει με κάθε τρόπο η ελληνική κυβέρνηση να ανακτήσει μέρος από την κουρελιασμένη αξιοπιστία της, να δείξει αποφασιστικότητα, και να μην ξεφύγει πάρα πολύ από τους ποσοτικούς στόχους του ελλείμματος.

Δεν ήταν έτσι σχεδιασμένο το αρχικό μνημόνιο. Ηταν σωστά στημένο με βάση τις παραπάνω αρχές. Στο μεσοπρόθεσμο είχαν ήδη αρχίσει οι εκπτώσεις, στο μείγμα έσοδα/δαπάνες, και τώρα το πράγμα έχει παραγίνει, ώστε το έκτακτο και βιαστικό να έχει γίνει αναγκαίο.

Το πρόβλημα δεν είναι ο φόρος αυτός καθ αυτός, που με άλλες συνθήκες θα μπορούσε να είναι ευεργετικός για την ανάπτυξη. Είναι οτι με την ατολμία και με τις καθυστερήσεις, στενεύουν κάθε μήνα οι επιλογές που έχει η κυβέρνηση για να προωθήσει ένα πραγματικό πρόγραμμα εξυγίανσης.  Οι πιο ευεργετικές περικοπές δαπανών απαιτούν κάποια σοβαρή προεργασία: αλλαγές διαδικασιών, συστήματα πληροφορικής, μητρώα ενημερωμένα, διπλογραφικές καταστάσεις, δικλείδες για τις αφανείς πληρωμές. Ολοι σχεδόν οι υπουργοί αυτά τα έχουν αγνοήσει, αναβάλει ή παραβιάσει. Με αποτέλεσμα να έχουμε φτάσει στο «κόψτε με κάθε τρόπο, και αν δεν θέλετε να κόψετε, εισπράξτε με κάθε τρόπο».

Η τρόικα μοιάζει να έχει εγκαταλείψει τις διαρθρωτικές πολιτικές στα δημοσιονομικά (ευτυχώς επιμένει για ιδιωτικοποιήσεις και κλειστά επαγγέλματα – για πόσο ακόμα;). Η κυβέρνηση δεν υποψιάζεται καν ότι αυτές χρειάζονται για κάνενα λόγο πέραν του ότι μας τις ζητάν οι ξένοι. Η Νέα Δημοκρατία, οι οικονομολόγοι των πλατειών και μερικοί μεγαλοδημοσιογράφοι σκιαμαχούν εντάντια στη λιτότητα γενικά, χωρίς να καταλαβαίνουν οτι η λιτότητα έχει πολλές ποιότητες. Οσο περνάει ο καιρός, μας απομένουν οι χειρότερες εκδοχές  της.

*Ο Αρίστος Δοξιάδης είναι οικονομολόγος.

Protagon