Ξενάγηση στο περιβαλλοντικό παρελθόν της Αθήνας

 της Ελίνας Γαληνού
"Η μικρή Λητώ είχε δει στ' όνειρό της, μια Αθήνα πολύ μικρή. Μια Αθήνα με ποτάμια, γεφυρούλες και πολλούς χωματόδρομους. Η γιαγιά της η κυρία Γλυκερία της έλεγε πολλές ιστορίες για την παλιά Αθήνα, τότε που ζούσε στον Κεραμεικό και ήξερε τον Ηριδανό ποταμό  και την πηγή που έκανε θόρυβο, τη Μπουμπουνίστρα.
Κι΄ η Λητώ ήταν περίεργη για το πώς μπορούσε να ήταν η Αθήνα εκείνα τα χρόνια, καθώς σήμερα, το μόνο που έβλεπε γύρω της ήταν τσιμέντο και πολύ λίγο πράσινο, καθόλου νερό και κανένα ποτάμι, ρυάκι ή λιμνούλες από κείνα που της έλεγε η γιαγιά..."Κι΄εμείς οι μεγάλοι, περπατώντας στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας σήμερα, νιώθουμε κάποια ίχνη από τη ρομαντική ατμόσφαιρα στα στενά δρομάκια, ωστόσο ξέρουμε ότι το περιβάλλον που βλέπουμε, δεν ήταν έτσι από την αρχή. Μάλλον όμως δεν γνωρίζουμε πώς ήταν στον 19ο αιώνα... Οταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού Κράτους το 1834, η ανάγκη διαμόρφωσης χώρων πρασίνου ήταν επιβεβλημένη, ενώ με την άφιξη των πρώτων βασιλέων, άρχισαν να δημιουργούνται οι πρώτοι κήποι. Συγκεκριμένα, ο σημερινός Εθνικός κήπος που ονομαζόταν τότε Βασιλικός, οργανώθηκε δίπλα στο νεόχτιστο παλάτι-το κτίριο της σημερινής Βουλής. Ο κήπος αυτός, δημιουργήθηκε με τις προσωπικές φροντίδες της βασίλισσας Αμαλίας, σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Gaertner και χαρακτηρίζεται από πυκνή και ποικίλη φύτευση σε ελεύθερη διάταξη, όπως ένας βοτανικός κήπος. Από τα πιο χαρακτηριστικά φυτά του κήπου είναι οι Φοίνικες, γαμήλιο δώρο των κατοίκων της Σπάρτης προς τη νέα βασίλισσα. Ενας απ΄αυτούς, διασώζεται σήμερα στον κήπο του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών. Η δημιουργία του κήπου αυτού, ήταν το σημαντικότερο έργο της ζωής της Αμαλίας, η οποία ανέλαβε την διεύθυνση φύτευσης, την επιλογή φυτών και τον συνεχή εμπλουτισμό τους. Κατέληξε να καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 15,5 εκταρίων, είχε σχήμα παραλληλόγραμμο ενώ από άποψη περιεχομένου φυτών, θεωρείται μοναδικής σημασίας στην Νότια Ευρώπη. Για τις ανάγκες συντήρησής του, ανοίχτηκαν φρεάτια, επισκευάστηκε το παλιό υδραγωγείο ώστε να μεταφέρονται τα νερά του ποταμού Ιλισσού και έτσι, δημιουργήθηκε μια θαυμάσια καταπράσινη όαση στην κατάξερη τότε Αθήνα, η οποία έφτασε ως τις ημέρες μας...
Παλιά σχέδια με μολύβι, υδατογραφίες ή χαλκογραφίες και πρώτες φωτογραφίες από τις Συλλογές του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, μας δείχνουν εικόνες από περιοχές και πλευρές της Αθήνας του 19ου αιώνα που δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Ο κήπος του Νομισματοκοπείου που βρισκόταν στην σημερινή πλατεία Κλαυθμώνος, η δυτική όψη των ανακτόρων του Όθωνος με τον πορτοκαλεώνα, ο κήπος της πλατείας Συντάγματος, του Θησείου, η πηγή της Καλλιρρόης, η πύλη της Μπουμπουνίστρας και άλλα περιβαλλοντικά στοιχεία της τότε Αθήνας που δεν υπάρχουν πια  έχει το καθένα την ιστορία του. Μια ιστορία που αναδεικνύεται με λίγα λόγια απλά, αφού εντρυφήσει κανείς στα πλούσια αρχεία της Αθηναϊκής ιστορίας και διαπιστώσει, ότι η αλυσίδα γεγονότων και οπτικού υλικού είναι ανεξάντλητη όσον αφορά την πόλη που ζούμε...Φέτος το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών που θεωρείται και το καθ΄ύλην αρμόδιο Μουσείο για την ιστορία της πόλης μας, επέλεξε να εορτάσει την Ημέρα Μουσείων προβάλλοντας ως θέμα, την γνωριμία με το περιβάλλον της Αθήνας του 19ου αιώνα. Ετσι, στις 17-18 Μαΐου  μικροί και μεγάλοι, θα έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν στο αθηναϊκό περιβαλλοντικό παρελθόν, μέσα από τις ξεναγήσεις του μουσείου και τις πλούσιες εικονικές συλλογές του που φέρνουν τον επισκέπτη σε επαφή με ένα περιβάλλον που δεν γνώρισε. Η είσοδος κατά τις δύο αυτές ημέρες, θα είναι ελεύθερη για τους επισκέπτες με δύο δωρεάν ξεναγήσεις για τους ενήλικες ανά μέρα, και ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τα παιδιά δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου, που θα εκτελείται τρεις φορές την ημέρα και θα διαρκεί μιάμιση ώρα. Ίσως το τέλος αυτών των ξεναγήσεων, σημάνει και την απαρχή του ενδιαφέροντος των κατοίκων της Αθήνας για το περιβάλλον που ζούνε και την βελτίωσή του, ώστε να καταστεί η πόλη μας πιο βιώσιμη και ανθρώπινη...