Oι Αμερικανοί στο παιχνίδι ασφάλειας της Ανατ. Μεσογείου

  Ανδρέας Πιμπίσιης 

Η συνάντηση της Ιερουσαλήμ, την ερχόμενη Τετάρτη, αποτελεί από μόνη της ένα ιστορικό γεγονός που ουσιαστικά διαφοροποιεί τα δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο. Σηματοδοτεί την ουσιαστική και ενεργό επιστροφή των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ανατολική Μεσόγειο, μια παρουσία η οποία τα προηγούμενα χρόνια είχε ατονήσει. 

Το θέμα της ασφάλειας της Ανατολικής Μεσογείου, γενικότερα, και της ενεργειακής ασφάλειας, ειδικότερα, θα είναι το κυρίαρχο θέμα στην ατζέντα της συνόδου κορυφής της Ιερουσαλήμ, η οποία πραγματοποιείται με τη συμμετοχή του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών. Και, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες μας, κατά με το πέρας της συνόδου αναμένεται να εκδοθεί και κοινή δήλωση των τεσσάρων, κάτι που δίνει ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα στα όσα θα συζητηθούν. Ο Βενιαμίν Νετανιάχου είχε μόλις πρόσφατα διαμηνύσει την αποφασιστικότητα του Ισραήλ να παρέχει προστασία στον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη, γνωστός ως αγωγός EastMed. Αυτή η δήλωση έδωσε προφανώς ένα στίγμα του τι θα ακολουθούσε και τι αναμένεται να συμφωνηθεί στην τετραμερή σύνοδο της Ιερουσαλήμ.  

Γιατί η συνάντηση, όπως διαμορφώνεται, θα έχει τέσσερις συμμετέχοντες και όχι τρεις συν έναν. Στο τραπέζι θα βρεθούν ο Πρόεδρος της Κύπρου, οι πρωθυπουργοί του Ισραήλ και της Ελλάδας και ο υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι τέσσερις θα συζητήσουν το σημαντικό θέμα της ασφάλειας και ειδικότερα της ενεργειακής και θαλάσσιας ασφάλειας.  

Εμφανώς οι Ηνωμένες Πολιτείες, βλέποντας τις ενεργειακές προοπτικές που διανοίγονται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, δεν έχουν τη διάθεση να αφήσουν τα πράγματα να ξεφύγουν από τον έλεγχό τους για τρεις κυρίως λόγους: 

>>Πρώτον, είναι ο άξονας συνεργασίας των τριών χωρών που θα συμμετάσχουν στη σύνοδο της Ιερουσαλήμ (Κύπρος, Ισραήλ και Ελλάδα), αλλά και οι ευρύτερες συνεργασίες που έχουν αναπτυχθεί στην ευρύτερη περιοχή με τη συμμετοχή Αιγύπτου, Ιορδανίας και άλλων χωρών.
>>Δεύτερον, τα δεδομένα σε ό,τι αφορά τα ενεργειακά αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου φαίνεται να είναι τέτοια που επιβάλλουν μια ισχυρότερη συνεργασία και παρουσία. Προφανώς, οι ΗΠΑ να βλέπουν ότι τελικά τα αποθέματα της περιοχής μπορεί να αλλάξουν τη σημερινή κατάσταση πραγμάτων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
>>Τρίτον, για τους Αμερικανούς η συμμαχία Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ αποτελεί έναν άξονα δημοκρατικών χωρών τον οποίο η Ουάσιγκτον στηρίζει. Αποτελεί ο άξονας αυτός το «αντίπαλο δέος» στη συνεργασία Τουρκίας και Ρωσίας με την εμπλοκή και του Ιράν.  

Ζυγίζοντας όλα αυτά και λαμβάνοντας πλέον σοβαρά υπόψη τον άξονα που έχει δημιουργηθεί, ελέω Συρίας, μεταξύ Ρωσίας – Τουρκίας – Ιράν, οι Αμερικανοί θέλουν να δημιουργήσουν τη δική τους συμμαχία στην περιοχή. Γιατί, εκτός από τις τρεις χώρες που προανέφερα, οι ΗΠΑ δεν βλέπουν με ιδιαίτερη ικανοποίηση την εμπλοκή, σε μια ευρύτερη συνεργασία, χωρών όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία.  

Να υπενθυμίσω ότι από την αρχή του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου και του Ισραήλ με τις ανακαλύψεις υδρογονανθράκων σε Αφροδίτη και Λεβιάθαν, οι Αμερικανοί είχαν μιλήσει για την απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία σ’ ό,τι αφορά την ενέργεια. Τότε όμως δεν υπήρχαν δεδομένα στην περιοχή μας που να μπορεί κάποιος να πιστέψει την προσέγγιση των Αμερικανών. Περισσότερο φαινόταν ένας ακόμα αμερικάνικος ευσεβής πόθος από τα αποθέματα που είχαν εντοπιστεί, δεν φαινόταν να υπάρχουν ποσότητες που να δικαιολογούν έστω να φραστική αναφορά περί ενεργειακής ανατροπής λόγω Ανατολικής Μεσογείου.  

Στην πορεία, ήρθαν οι ανακαλύψεις στο αιγυπτιακό Ζορ, αλλά και στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Ανακαλύψεις που φαίνεται να στέλνουν ενθαρρυντικά μηνύματα και να διανοίγουν μια σοβαρή προοπτική ώστε να γίνεται πραγματικά λόγος για νέα δεδομένα και αλλαγή της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία.  

Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το ρωσικό φυσικό αέριο φτάνει στην Ευρώπη μέσω διαφόρων κατευθύνσεων, γιατί η Μόσχα φρόντιζε, είτε βορείως είτε νοτίως, να έχει αγωγούς που να καταλήγουν στη μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά.  

Τις τελευταίες ημέρες καταγράφονται κάποιες πρόσθετες κινήσεις από πλευράς Αμερικανών που καταδεικνύουν περαιτέρω τους σχεδιασμούς τους. Την περασμένη Δευτέρα ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Ρικ Πέρι είχε συνάντηση με τον Ισραηλινό ομόλογό του Γιουβάλ Στάινιτζ για να συζητήσουν τη συνεργασία ανάμεσα στις δύο χώρες στους τομείς της ενέργειας και της κυβερνοασφάλειας. Οι δύο υπουργοί συναντήθηκαν στο Χιούστον του Τέξας, στο περιθώριο διεθνούς ενεργειακού συνεδρίου.  

Σε ανάρτησή του στον προσωπικό του λογαριασμό στο τουίτερ ο Ρικ Πέρι έγραψε συγκεκριμένα: «Οι διμερείς συναντήσεις, στο πλαίσιο της CERAWeek, συνεχίζονται με τον υπουργό Ενέργειας του Ισραήλ Γιουβάλ Στάινιτζ, με τον οποίο συζητήσαμε για το Ενεργειακό Κέντρο ΗΠΑ – Ισραήλ, την κυβερνοασφάλεια και για το Eastern Mediterranean Gas Forum».  

Ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας είχε πάει στο Χιούστον στοχεύοντας να πείσει ξένες εταιρείες να συμμετάσχουν στον επόμενο διαγωνισμό αδειοδότησης. Και φαίνεται να τα κατέφερε αρκετά καλά. Έγινε γνωστό ότι η αμερικανική ExxonMobil προτίθεται να συμμετάσχει στον διαγωνισμό με πρόθεση να εμπλακεί στο ενεργειακό πρόγραμμα του Ισραήλ. 

 Σε δηλώσεις του στο πρακτορείο Ρόιτερς, ο Γιουβάλ Στάινιτζ ανέφερε ότι «υπάρχει μια αλλαγή συμπεριφοράς» από ξένες εταιρείες. «Πριν από δύο χρόνια, όταν έγιναν επαφές για τον προηγούμενο διαγωνισμό, υπήρχε σκεπτικισμός ως προς την προοπτική και τις δυνατότητες εξαγωγής από το Ισραήλ… τώρα αυτό έχει εντελώς αλλάξει» υπογράμμισε ο Στάινιτζ στις δηλώσεις του.

Το Ισραήλ είχε αντιμετωπίσει αρκετές δυσκολίες ως προς τη συμμετοχή ξένων εταιρειών στους διαγωνισμούς αδειοδότησης. 

Μεγάλες εταιρείες που συμμετείχαν στους κυπριακούς διαγωνισμούς δεν ήταν πρόθυμες να πράξουν κάτι ανάλογο με την περίπτωση του Ισραήλ. Όπως είναι, για παράδειγμα, η γαλλική TOTAL και η ιταλική Εni. Οι δύο αυτές εταιρείες συμμετέχουν στους διαγωνισμούς των άλλων χωρών της περιοχής – Λίβανο, Κύπρο και Αίγυπτο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της γαλλικής ΤOTAL, η οποία τόνισε με έμφαση ότι δεν την ενδιαφέρει να προχωρήσει σε έρευνες στην ισραηλινή ΑΟΖ.  

Η απόφαση της ExxonMobil να επεκτείνει τις δραστηριότητές της προς το Ισραήλ στέλνει ένα πολύ ξεκάθαρο μήνυμα. Ότι ήρθε για να μείνει στην περιοχή. Παράλληλα στέλνει κι ένα ευρύτερο μήνυμα ως προς τους σχεδιασμούς των Αμερικανών.  

Είναι εμφανές πως οι Ηνωμένες Πολιτείες, παράλληλα με την ενισχυμένη παρουσία τους στην περιοχή, θέλουν να δημιουργήσουν και ένα περιβάλλον ασφάλειας για τις εταιρείες τους που θα δραστηριοποιηθούν εδώ. Κι αυτό είναι το καλύτερο μήνυμα που μπορεί να λάβουν τόσο η Κύπρος όσο και οι άλλες χώρες της περιοχές ως απάντηση των επιθετικών ενεργειών της Τουρκίας.
Μια συμφωνία, την ερχόμενη Τετάρτη, στα θέματα ενεργειακής και θαλάσσιας ασφάλειας θα είναι ό,τι καλύτερο για την Κύπρο και την Ελλάδας. Γιατί είναι τομείς στους οποίους λιγότερο η Ελλάδα και πολύ περισσότερο η Κύπρος υστερούν. Ιδιαίτερα η Κύπρος δεν έχει ούτε τα μέσα ούτε την τεχνογνωσία σ’ ό,τι αφορά την ενεργειακή και θαλάσσια ασφάλεια.  

Η εγγύηση, στα πλαίσια μιας συνεργασίας/συμμαχίας, της ενεργειακής ασφάλειας ολόκληρης της περιοχής από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ είναι ένα ισχυρό μήνυμα για τη Λευκωσία. Ξέρει πως μέσα από αυτή τη συνεργασία καταφέρνει να εξασφαλίσει τις ενεργειακές της εγκαταστάσεις, κάτι που μόνη δεν θα μπορούσε ποτέ να το πράξει.  

Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι η Κύπρος μέσω αυτή της συνεργασίας καταφέρνει να έχει μια σχετική ασφάλεια και στήριξη που δεν είχε ποτέ στο παρελθόν, ούτε και τα τελευταία 15 χρόνια ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

 

Παρών σε τρεις τριμερείς ο Πρόεδρος Αναστασιάδης

 

Στον επόμενο ένα μήνα ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θα δώσει το παρών του σε τρεις διαφορετικές τριμερείς συναντήσεις. Η πρώτη είναι την Τετάρτη στο Ισραήλ, στην παρουσία του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο.  Αρχές Απριλίου θα μεταβεί στην Ιορδανία όπου και πάλι τα ενεργειακά θα είναι στο επίκεντρο των επαφών του. Ξεχωριστής σημασίας, λαμβάνοντας την κατάσταση στην περιοχή θεωρείται η τριμερής στην Αθήνα μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Παλαιστινιακής Αρχής. Μια τριμερής που πραγματοποιείται με πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης.  

Η τριμερής αυτή έχει ξεχωριστή σημασία γιατί έρχεται να κρατήσει την Παλαιστινιακή Αρχή κοντά στις άλλες συνεργασίες που έχουν αναπτυχθεί από Ελλάδα-Κύπρο με Αίγυπτο, Ιορδανία αλλά και Ισραήλ.  

Να σημειώσουμε ότι οι Παλαιστίνιοι είχαν δώσει το «παρών» τους και είναι ένα από τα συμβαλόμενα μέρη του Ενεργειακού Φόρουμ Ανατολικής Μεσογείου, Eastern Mediterranean Gas Forum, που συστάθηκε στο Κάιρο. Σ’ αυτό το φόρουμ συμμετέχουν τόσο η Κύπρος και η Ελλάδα, όσο και η Αίγυπτος, Ιορδανία, Παλαιστινιακή Αρχή αλλά και το Ισραήλ. Το EMGF είναι μια πρωτοβουλία η οποία σημειώνεται συνεχώς από πλευράς Ηνωμένων Πολιτειών και τις δίνεται ιδιαίτερη σημασία.  

Πέραν αυτών ο ΠτΔ ως γνωστό είχε προγραμματίσει για το τέλος Μαρτίου να μεταβεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες μας αυτό το ταξίδι θα οριστικοποιηθεί εάν και εφόσον υπάρχει θετική απάντηση για μια συνάντηση σε ανώτατο επίπεδο στην Ουάσιγκτον. Κατά ανάλογο τρόπο θα εξαρτηθεί και το ταξίδι στην Κίνα. Ο ΠτΔ θα πάει Πεκίνο εάν έχει διευθετηθεί συνάντηση σε ανώτατο επίπεδο. Να σημειωθεί ότι και τα δύο ταξίδια είναι περί τα τέλη Απριλίου, μέσα στο Πάσχα. 

 

Το μέλλον του αγωγού Ανατολικής Μεσογείου

 

Σ’ αυτή την τριμερή συνάντηση το θέμα του αγωγού της Ανατολικής Μεσογείου μπορεί να μείνει εκτός ατζέντας, ή εάν το αγγίξουν οι τρεις ηγέτες θα είναι εντελώς επιφανειακά. Κι αυτό σε αντίθεση με τον αρχικό προγραμματισμό.  

Μετά την τελευταία τριμερή στην Μπερσεβά οι ηγέτες της Κύπρου, του Ισραήλ και της Ελλάδας είχαν συμφωνήσει να συναντηθούν στην Κρήτη. Στην τριμερή της Κρήτης θα συμμετείχε και η Ιταλία για να προχωρήσει ακόμα το θέμα του αγωγού Ανατολικής Μεσογείου EastMed. 

Ο αρχικός σχεδιασμός ήθελε τον αγωγό να ξεκινά από τη θαλάσσια περιοχή Κύπρου και Ισραήλ, να κατευθύνεται προς την Κρήτη και από εκεί Ελλάδα και Ιταλία, με τελικό προορισμό την ευρωπαϊκή αγορά. Όμως, τα δεδομένα εδώ και καιρό έχουν διαφοροποιηθεί.  

Η Ιταλία, επί σημερινής κυβέρνησης, δεν προσεγγίζει το θέμα του αγωγού με την ίδια ζέση όπως προηγουμένως. Εάν η Ιταλία συνεχίσει να είναι αρνητική, τότε ο σχεδιασμός του αγωγού θα πρέπει να διαφοροποιηθεί και θα χρειαστεί μια εναλλακτική οδός, ίσως μέσω Βαλκανίων. Αυτό σημαίνει πρόσθετη καθυστέρηση στην υλοποίηση του έργου και παράλληλα αύξηση του κόστους. 

Όμως τίποτε δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο. Γιατί μέχρι να αρχίσει να εφαρμόζεται το έργο η θέση της Ιταλίας μπορεί να αλλάξει και πάλι, αν αλλάξει η κυβέρνηση, όπως έγινε και την προηγούμενη φορά. 

Φιλελεύθερος