Οι πρωταγωνιστές: Γιασέρ Αραφάτ

Το μεγαλύτερο ίσως μειονέκτημα του Παλαιστίνιου ηγέτη είναι ο εκρηκτικός χαρακτήρας του. Είναι ένας άνθρωπος που, ενώ εργάζεται μεθοδικά για την επίτευξη του στόχου και τον πλησιάζει σε απόσταση αναπνοής, ξαφνικά δίνει μια κλοτσιά και γκρεμίζει τα πάντα, όταν δει πως δεν ικανοποιούνται όλα τα αιτήματά του. Αιτήματα που ο ίδιος έχει υποσχεθεί εκ των προτέρων στο λαό του ότι θα ικανοποιηθούν.Και εδώ γίνεται εμφανές άλλο ένα μειονέκτημα του Αραφάτ, που είναι η έλλειψη ειλικρίνειας, χαρακτηριστικό άλλωστε πολλών Αράβων ηγετών. Επί χρόνια δίνει στον ταλαιπωρημένο λαό του φρούδες ελπίδες για ανέφικτες νίκες και εξολόθρευση όλων των εχθρών. Επί χρόνια, αρνείται να δώσει στους ανθρώπους του τη σαφή εικόνα και τις πραγματικές διαστάσεις των επερχόμενων προβλημάτων, γιατί κάτι τέτοιο θα τον απομυθοποιήσει στα μάτια τους. Και όταν πλέον το πρόβλημα εμφανίζεται σαν βουνό μπροστά τους, τότε ο Αραφάτ προκαλεί μια κρίση που τη χρεώνει στον αντίπαλο.

Οι πρωταγωνιστές: Γιασέρ Αραφάτ
Εάν υπάρχει ένας άνθρωπος που από μόνος του ενσαρκώνει την ιδέα της παλαιστινιακής εθνικής ταυτότητας και αναγέννησης, αυτός είναι αναμφισβήτητα ο Γιασέρ Αραφάτ. Ο Παλαιστίνιος γηραιός ηγέτης με τη χαρακτηριστική φατίγια πάντα στο κεφάλι του είναι σήμερα, όπως και πριν από δεκαετίες, το σήμα κατατεθέν του αγώνα για ένα ανεξάρτητο κράτος και μια αναγνωρισμένη πατρίδα. Αυτός ο "μετρ" της σκληρής διαπραγμάτευσης είναι παράλληλα ο απόλυτος άρχων στην παλαιστινιακή πυραμίδα της εξουσίας, την οποία αρνείται πεισματικά να μοιραστεί ή να αποκεντρώσει, παρά το γεγονός της κακής του υγείας και της ολοένα αυξανόμενης αμφισβήτησής του από τον ίδιο το λαό του.

Ο Αραφάτ μπορεί να είναι το καλύτερο χαρτί που διαθέτουν οι Παλαιστίνιοι, αλλά αυτό δεν τον θέτει στο απυρόβλητο. Ο απολυταρχικός και συχνά δικτατορικός τρόπος με τον οποίο χειρίζεται τις εθνικές υποθέσεις, συχνά χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν, δεν καυτηριάζεται σε καιρούς επιτυχιών, αλλά γίνεται στόχος σε εποχές που το όνειρο για μια καλύτερη ζωή απομακρύνεται. Πολύ απλά, οι Παλαιστίνιοι γνωρίζουν πλέον ότι ο Γιασέρ Αραφάτ δεν είναι υπεράνω του Αλλάχ...

Τα μειονεκτήματα ενός ηγέτη

Όταν διαψεύδονται οι ελπίδες
Associated Press

Το μεγαλύτερο ίσως μειονέκτημα του Παλαιστίνιου ηγέτη είναι ο εκρηκτικός χαρακτήρας του. Είναι ένας άνθρωπος που, ενώ εργάζεται μεθοδικά για την επίτευξη του στόχου και τον πλησιάζει σε απόσταση αναπνοής, ξαφνικά δίνει μια κλοτσιά και γκρεμίζει τα πάντα, όταν δει πως δεν ικανοποιούνται όλα τα αιτήματά του. Αιτήματα που ο ίδιος έχει υποσχεθεί εκ των προτέρων στο λαό του ότι θα ικανοποιηθούν.

Και εδώ γίνεται εμφανές άλλο ένα μειονέκτημα του Αραφάτ, που είναι η έλλειψη ειλικρίνειας, χαρακτηριστικό άλλωστε πολλών Αράβων ηγετών. Επί χρόνια δίνει στον ταλαιπωρημένο λαό του φρούδες ελπίδες για ανέφικτες νίκες και εξολόθρευση όλων των εχθρών. Επί χρόνια, αρνείται να δώσει στους ανθρώπους του τη σαφή εικόνα και τις πραγματικές διαστάσεις των επερχόμενων προβλημάτων, γιατί κάτι τέτοιο θα τον απομυθοποιήσει στα μάτια τους. Και όταν πλέον το πρόβλημα εμφανίζεται σαν βουνό μπροστά τους, τότε ο Αραφάτ προκαλεί μια κρίση που τη χρεώνει στον αντίπαλο.

Μικρά και μεγάλα ψέμματα, αποκρύψεις της αλήθειας, καλλιέργεια μύθων... αραβικές συνήθειες. Όπως, για παράδειγμα, η περίεργη επιμονή του να υποστηρίζει ότι γεννήθηκε στις 24 Αυγούστου του 1929 στην Ιερουσαλήμ, ενώ είναι βεβαιωμένο ότι γενέτειρά του ήταν το Κάιρο της Αιγύπτου. Τι σημασία έχει όμως μια λεπτομέρεια, εάν είναι να δοθεί ένας επιπλέον συμβολισμός στην πρωτεύουσα του μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους;

Σύμφωνα με κάποιους βιογράφους του, ο Αραφάτ -το πραγματικό όνομα του οποίου είναι Μοχάμεντ Αμπντέλ-Ραούφ Αραφάτ- από τα νεανικά του χρόνια υπήρξε εργασιομανής, παθιασμένος με την ιδέα της εθνικής αποκατάστασης και πάντα πετύχαινε το στόχο του με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Ο πατέρας του ήταν επιτυχημένος και ευκατάστατος έμπορος, ενώ η μητέρα του πέθανε όταν ο ίδιος ήταν τεσσάρων ετών. Στην ευαίσθητη εκείνη ηλικία ο πατέρας του τον έστειλε σε ένα θείο του στην Ιερουσαλήμ, που τότε ήταν υπό βρετανική κυριαρχία με εντολή της Κοινωνίας των Εθνών.

Νεανική δράση

Από νεαρός συμμετείχε σε εκδηλώσεις εναντίον της έλευσης Εβραίων προσφύγων στην Παλαιστίνη και άρχισε να συνειδητοποιείται πολιτικά. Στην εφηβεία του, έφυγε για να σπουδάσει πολιτικός μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου. Παράλληλα, άρχισε να μελετά εβραϊκά θέματα και έργα σιωνιστών πολιτικών, όπως ο Θεόδωρος Χερτσλ, και να δραστηριοποιείται προετοιμάζοντας τη σύγκρουση με τους Εβραίους. Από το 1946 διοχέτευε παράνομα όπλα από την Αίγυπτο στην Παλαιστίνη και, όταν ξέσπασε ο πόλεμος του 1948, πέρασε κρυφά τα σύνορα του Ισραήλ για να συμμετάσχει στον εναντίον του πόλεμο.

Ο ίδιος υποστηρίζει, όμως, ότι Αραβες στρατιώτες τον αφόπλισαν και τον έστειλαν πίσω στην Αίγυπτο, καθώς δεν επιθυμούσαν τη βοήθεια "αδέσποτων" Παλαιστινίων. Μετά την αραβική ήττα και την τραγική κατάληξη του πολέμου που άφησε 750.000 Παλαιστινίους απάτριδες, ο Αραφάτ εντάχθηκε στις τάξεις του αιγυπτιακού στρατού και συμμετείχε στις μάχες του Σουέζ το 1956.

Ένα αστέρι γεννιέται

Με την αποστράτευσή του, πήγε στο Κουβέιτ όπου εργάστηκε ως μηχανικός. Παράλληλα, μαζί με άλλους Παλαιστίνιους εθνικιστές το 1959 δημιούργησε την οργάνωση Αλ Φατάχ, που το 1964 εντάχθηκε στην Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Το 1961, όπως ομολογούσαν οι συναγωνιστές του, είχε πλέον καταφέρει να ελέγχει πλήρως τη Φατάχ, κερδίζοντας υποστηρικτές εντός της οργάνωσης με τη μέθοδο της δωροδοκίας.

Παρά τις όποιες "αδυναμίες" του, ο Γιασέρ Αραφάτ είναι ο άνθρωπος που εργάστηκε περισσότερο από κάθε άλλον για να αναγάγει το παλαιστινιακό πρόβλημα σε διεθνές και να το τοποθετήσει στην ατζέντα των υπερδυνάμεων. Και αυτό, τη στιγμή που οι Αραβες ηγέτες δεν έκαναν τίποτα για να βοηθήσουν τους Παλαιστίνιους "αδελφούς" τους.

Η περίοδος της τρομοκρατίας

Παλαιστίνιος τρομοκράτης στο μπαλκόνι του ξενώνα των Ισραηλινών αθλητών στο Μόναχο
Associated Press

Υπό την ηγεσία του Αραφάτ, η ΟΑΠ ξεκίνησε τον ένοπλο αγώνα, άρχισε να κάνει αεροπειρατείες και εντυπωσιακές τρομοκρατικές ενέργειες. Τα μάτια του κόσμου στράφηκαν πάνω στην οργάνωση και ο Αραφάτ έγινε ο υπ' αριθμόν 1 καταζητούμενος τρομοκράτης από το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τη Δύση. Ως στρατιωτικός ηγέτης, ο Γιασέρ Αραφάτ επέδειξε προσωπική ανδρεία και ριψοκίνδυνο πνεύμα.

Ο στόχος του ήταν ένας: ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος, με τον ίδιο ως πρόεδρό του. Για το λόγο αυτόν, εξαρχής δεν επέτρεψε σε καμία φωνή αμφισβήτησης να ακουστεί εντός της ΟΑΠ. Απειλές, εκβιασμοί, βία, μυστηριώδεις εξαφανίσεις συνεργατών, όλα τα μέσα επιστρατεύτηκαν με επιτυχία για να εξασφαλιστεί αυτός ο στόχος.

Η ΟΑΠ άρχισε να γίνεται πολύ ισχυρή μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967, κυρίως στις τάξεις των Παλαιστινίων της Ιορδανίας. Ωστόσο, μετά τις εμφύλιες συρράξεις που ξέσπασαν στο Χασεμιτικό Βασίλειο το 1970, ο βασιλιάς Χουσεΐν αποφάσισε να ξεριζώσει το πρόβλημα από τη χώρα του. Διωγμένη από την Ιορδανία, η ΟΑΠ εγκατέστησε το αρχηγείο της στο Λίβανο, από όπου και συνέχισε τις επιθέσεις της στο Ισραήλ και στο εξωτερικό.

Η ιστορική ομιλία του Γιασέρ Αραφάτ στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ
Associated Press

Μια από τις πλέον εντυπωσιακές, στην οποία λέγεται ότι υπήρξε προσωπική ανάμειξη του Γιασέρ Αραφάτ, ήταν και η σφαγή των Ισραηλινών αθλητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972, από τους τρομοκράτες της οργάνωσης Μαύρος Σεπτέμβρης. Παρά την υποψία της ανάμειξής του, δύο χρόνια αργότερα του επιτράπηκε να κάνει αυτή την ιστορική ομιλία στα Ηνωμένα Έθνη, οπότε και δόθηκε στην ΟΑΠ το δικαίωμα της συμμετοχής στο διεθνή οργανισμό ως παρατηρητής.

Το 1982 το Ισραήλ εισέβαλε στο Λίβανο και κατέστρεψε τα αρχηγεία της ΟΑΠ, τα οποία μεταφέρθηκαν από τον Αραφάτ στην Τύνιδα, από όπου ξεκίνησε η βοήθεια προς τους Παλαιστινίους της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας για την Ιντιφάντα εναντίον του Ισραήλ.

Η μεγάλη στροφή

Το 1988 ο Γιασέρ Αραφάτ κάνει τη μεγάλη στροφή και ανακηρύσσει μονομερώς το ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος του στα Κατεχόμενα. Δηλώνει ενώπιον του ΟΗΕ ότι αποκηρύσσει την τρομοκρατία και αναγνωρίζει το δικαίωμα όλων των εθνών -του Ισραήλ συμπεριλαμβανομένου- να ζουν ειρηνικά. Αποτέλεσμα της κίνησής του αυτής ήταν ότι η ΟΑΠ αναγνωρίστηκε επίσημα από 70 χώρες ως η οργάνωση που εκπροσωπεί τους Παλαιστινίους.

Ακριβό το τίμημα για τις σχέσεις στοργής με τον Ιρακινό ηγέτη
Associated Press

Ένα από τα δραματικότερα λάθη τακτικής που καταλογίζονται στον Παλαιστίνιο ηγέτη -το οποίο ακόμα πληρώνει ακριβά- ήταν η υποστήριξή του στον Σαντάμ Χουσεΐν, όταν ο Iρακινός δικτάτορας εισέβαλε στο Κουβέιτ το 1990. Εξαιτίας αυτής της στάσης του, ο Γιασέρ Αραφάτ έχασε τον πακτωλό των χρηματοδοτήσεων που προέρχονταν από τα αραβικά κράτη του Κόλπου, με αποτέλεσμα μετά την ιρακινή ήττα η ΟΑΠ να βρεθεί στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης και να μείνει χωρίς φίλους.

Έτσι, χωρίς να έχει άλλη επιλογή, ο Παλαιστίνιος ηγέτης αναγνωρίζει επίσημα το Ισραήλ και, από τη θέση του αδυνάτου πλέον, κάθεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Στις συνομιλίες πολύ γρήγορα εξαντλεί όλα του τα χαρτιά, αφήνοντας προς συζήτηση για αργότερα καυτά θέματα, όπως οι εβραϊκοί εποικισμοί και το ζήτημα της Ιερουσαλήμ.

Στιγμές δόξας στο Νόμπελ Ειρήνης
Associated Press

Το 1993 υπογράφει με τον Γιτζχάκ Ράμπιν τις συμφωνίες ειρήνης του Όσλο, με τις οποίες ορίζεται το πλαίσιο για τη σταδιακή αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τα Κατεχόμενα και την ίδρυση της Παλαιστινιακής Αρχής. Για τις κοινές τους αυτές προσπάθειες ο Ράμπιν, ο Αραφάτ και ο Σιμόν Πέρες τιμώνται με το Νόμπελ Ειρήνης.

Η αδυναμία του Γιασέρ Αραφάτ γίνεται πλέον εμφανής το 1995, όταν δολοφονείται ο Γιτζχάκ Ράμπιν και στη συνέχεια τη διακυβέρνηση του Ισραήλ αναλαμβάνει το Λικούντ, για να "προσγειώσει" τις προσδοκίες της παλαιστινιακής πλευράς. Ο Παλαιστίνιος ηγέτης, που επί Ράμπιν ήταν ανυποχώρητος σε πολλά ζητήματα, δεν μπορούσε πλέον να κάνει τίποτα άλλο από το να αποδεχτεί ό,τι του προσέφερε ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου.

Πολλοί πλέον είναι αυτοί που αμφισβητούν το κατά πόσο ο Γιασέρ Αραφάτ θα προλάβει να δει το όνειρό του να πραγματοποιείται. Ποτέ άλλοτε τα τελευταία 50 χρόνια, το παλαιστινιακό όνειρο δεν είχε φτάσει τόσο κοντά στην υλοποίησή του. Ποτέ άλλοτε οι συγκυρίες μέσα στο Ισραήλ, υπό κυβέρνηση Εργατικών, δεν ήταν τόσο θετικές. Ποτέ άλλοτε η διεθνής κοινότητα δεν ήταν τόσο έτοιμη. Και όμως, τα πράγματα χειροτέρεψαν και στην άλλη πλευρά του τραπεζιού θα έχει από εδώ και στο εξής ένα σκληρό συνομιλητή που δεν είναι διατεθειμένος να κάνει καμία υποχώρηση. Και γι' αυτό φέρει μεγάλες ευθύνες και ο Παλαιστίνιος ηγέτης.

Έτσι, είναι πολύ πιθανόν η λύση να βρίσκεται ακόμα μακριά. Και εάν συμβεί αυτό, τότε το λάθος θα βαραίνει εξ ολοκλήρου τον Γιασέρ Αραφάτ. Θα είναι μια τραγική εξέλιξη και μια ακόμα χαμένη ιστορική ευκαιρία. Τόσο τραγική όσο και η μη αποδοχή των εδαφών της Παλαιστίνης για την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους το 1947. Και τότε ο αραβικός κόσμος και η παλαιστινιακή ηγεσία είχαν ζητήσει ή όλα ή τίποτα. Πήραν τίποτα. Φαίνεται ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται.