Θερμική βόμβα στην Αττική

Το 1/3 των δασών της Αττικής έγιναν στάκτη,Αύξηση θερμοκρασίας μέχρι και 6 βαθμούς,Καρκινογόνες ουσίες αιωρούνται στην ατμόσφαιρα, υποβάθμιση της ποιότητας των υπογείων υδάτων.

Θερμική βόμβα στην Αττική
ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΝΤΙΑΣ ΧΑΪΛΗ

Αύξηση θερμοκρασίας μέχρι και 6 βαθμούς η συνέπεια των πυρκαγιών

Περισσότερα από 300.000 στρέμματα δάσους, δηλαδή κάτι λιγότερο από το 1/3 του συνόλου των δασών της, έχουν αποτεφρωθεί στην Αττική από το 1981 μέχρι σήμερα.

ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
Καρκινογόνες ουσίες αιωρούνται στην ατμόσφαιρα

Χαρακτηριστικά μεγαπυρκαγιάς έχει η φωτιά που καίει τη Βορειοανατολική Αττική από την Παρασκευή το βράδυ, σύμφωνα με το δασολόγο του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων, ειδικό στις δασικές πυρκαγιές, δρα Γαβριήλ Ξανθόπουλο.
Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μεγαπυρκαγιάς είναι ότι οι υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται κατά την καύση της δασικής ύλης προκαλούν μεγάλους στροβιλισμούς του ανέμου, σε σημείο που η φωτιά αυτοτροφοδοτείται. Σύμφωνα με ειδικούς, «το αποτέλεσμα είναι η κατάσβεσή της να είναι σχεδόν αδύνατη με τις κλασικές μεθόδους, όπως η κατά μέτωπο καταστολή με εναέριες και χερσαίες πυροσβεστικές δυνάμεις».
Όπως υποστηρίζει ο δασολόγος- ερευνητής στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης κ. Παύλος Κωνταντινίδης, «όταν υπάρχει ένα μεγάλο μέτωπο με φλόγες ύψους 40-50 μέτρων δεν μπορείς να το καταπολεμήσεις μόνο με νερό. Η φωτιά δεν σβήνει με νερό αλλά με φωτιά».
Όπως λέει, «η μέθοδος του αντιπυρός χρησιμοποιείται ευρέως στην Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Κύπρο, αλλά στην Ελλάδα είναι απαγορευμένη. Βρίσκεις ένα μέρος κοντά στο μέτωπο της φωτιάς και δημιουργείς ένα νέο ελεγχόμενο μέτωπο κόντρα στον αέρα με συνέπεια όταν ενωθεί η μεγάλη φωτιά με τη μικρή που δημιούργησαν οι δασολόγοι να μην υπάρχει τίποτα άλλο να καεί».

Δυσκολίες
Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Φυσικών Καταστροφών του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Κώστας Συνολάκης, «πρόκειται για μια ιδιαίτερα πολύπλοκη τεχνικά πυρκαγιά, αφού στις πυκνοκατοικημένες περιοχές- δίπλα στο δάσος που εκδηλώθηκε- δεν μπορείς εύκολα να ρίξεις νερό με αεροπλάνα».
Την ίδια ώρα, όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων κ. Μπόκαρης, «στα δάση έχει συγκεντρωθεί πολλή καύσιμη ύλη με συνέπεια τα δάση να είναι έτοιμα να πιάσουν φωτιά ανά πάσα στιγμή. Τα δασαρχεία εξαιτίας της έλλειψης χρηματοδότησης δεν μπορούν να καθαρίσουν τους δασικούς δρόμους και να μαζέψουν τα σκουπίδια από τις χωματερές που υπάρχουν στα δάση. Από την άλλη πλευρά, δίνονται χρήματα στους δήμους για δασοπροστασία αλλά τα χρήματα διατίθενται για άλλους σκοπούς. Τα περισσότερα σπίτια που σώθηκαν είναι αυτά των οποίων οι ιδιοκτήτες πήραν άδεια από το δασαρχείο για να καθαρίσουν -κυρίως- από τις πευκοβελόνες».

Τα υπόγεια ύδατα
Εξάλλου αναμένεται και υποβάθμιση της ποιότητας των υπογείων υδάτων. Τα τοξικά στοιχεία από τα καμένα σκουπίδια μπορεί να περάσουν με τις βροχές ανεμπόδιστα στον υδροφόρο ορίζοντα της Πεντέλης, καθώς τα πετρώματα της περιοχής δεν είναι λεπτόκοκκα για να λειτουργήσουν ως φίλτρο», λέει ο καθηγητής Τεχνικής Γεωλογίας και Υδρογεωλογίας του ΕΜΠ κ. Κουμαντάκης.

Το 1/3 των δασών της Αττικής έγιναν στάκτη
Περισσότερα από 300.000 στρέμματα δάσους, δηλαδή κάτι λιγότερο από το 1/3 του συνόλου των δασών της, έχουν αποτεφρωθεί στην Αττική από το 1981 μέχρι σήμερα. Οι περισσότερες φωτιές έχουν ξεσπάσει στο βορειοανατολικό τμήμα του νομού, το οποίο δέχεται τη μεγαλύτερη πίεση για οικιστική ανάπτυξη.
Όπως προκύπτει από εργασία που ολοκλήρωσε φέτος, ο δασοπόνος στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο της Αθήνας Κωνσταντίνος Καούκης, η Αττική είναι η περιφέρεια της Ελλάδας που έχει πληρώσει το μεγαλύτερο τίμημα από πυρκαγιές, καθώς μόνο μέσα σε μια δεκαπενταετία έχει απολέσει ποσοστό μεγαλύτερο από το 26% των δασών της, ενώ ο αριθμός αυτός εκτοξεύτηκε πάνω από το 30% εξαιτίας των ολέθριων πυρκαγιών που εκδηλώθηκαν από το 2004 μέχρι σήμερα.
Όπως προκύπτει από την εξέταση των δεδομένων των πυρκαγιών από το 1991 και έπειτα, η περιοχή της Βορειοανατολικής Αττικής έχει υποστεί τις μεγαλύτερες καταστροφές. Στην περιοχή αυτή που άρχισε σταδιακά να καίγεται από το 1982, όταν μεγάλη πυρκαγιά στο Διόνυσο αποτέφρωσε περισσότερα από 13.500 στρέμματα δασικής έκτασης, έχουν εκδηλωθεί από το 1991 μέχρι το 2004, 395 φωτιές που είχαν ως αποτέλεσμα να γίνουν στάχτη 228.000 στρέμματα. Το ίδιο χρονικό διάστημα στη Δυτική Αττική είχαν εκδηλωθεί 197 φωτιές που κατέκαυσαν 17.075 στρέμματα και στο νομαρχιακό διαμέρισμα του Πειραιά εκδηλώθηκαν 145 φωτιές που αποτέφρωσαν 30.968 στρέμματα.
«Η περιοχή της Ανατολικής Αττικής, εκτός του μεγάλου αριθμού πυρκαγιών έχει και το μεγαλύτερο ποσοστό καμένων εκτάσεων που ανέρχεται στο 82,6% της συνολικής καμένης έκτασης», παρατηρεί στην έρευνά του ο κ. Κωνσταντίνος Καούκης και προσθέτει: «Το ποσοστό αυτό είναι μεγάλο ακόμα και σε σχέση με το ποσοστό δασοκάλυψης 48,9% που έχει. Το γεγονός ότι παρατηρείται αυτός ο μεγάλος αριθμός πυρκαγιών στην περιοχή της Ανατολικής Αττικής, πρέπει να αναζητηθεί κυρίως σε ανθρωπογενείς παράγοντες και πιέσεις που εστιάζονται στη δημιουργία ημιμόνιμης δευτερεύουσας παραθεριστικής κατοικίας σε εκτός σχεδίου περιοχές, στην επέκταση υφισταμένων οικισμών».
Για τον λόγο αυτόν άλλωστε, στην περιοχή της Αττικής έχει αποτεφρωθεί το μεγαλύτερο μέρος από πευκοδάση. Το πεύκο είναι το δασοπονικό είδος το οποίο πλήττεται περισσότερο από τις πυρκαγιές (43,4%) αλλά και αυτό που έχει τις περισσότερες καμένες εκτάσεις (71,2%). Η Αττική είναι η περιφέρεια που έχει τις περισσότερες καμένες εκτάσεις σε κωνοφόρα καθώς το βορειοανατολικό τμήμα του νομού που δέχεται τις περισσότερες πιέσεις από πυρκαγιές είναι η περιοχή όπου κατ΄ εξοχήν φύονται τα δέντρα αυτά, σε χαμηλά υψόμετρα και παραθαλάσσιες τοποθεσίες.

Καταστροφικοί άνεμοι
Οι πολύ ισχυροί άνεμοι που συνέβαλαν στην ταχύτατη εξάπλωση της ολέθριας πυρκαγιάς που εξακολουθεί να μαίνεται στην ανατολική πλευρά της Αττικής, είχαν και στο παρελθόν τον ίδιο καταστροφικό ρόλο. Γιατί μπορεί τα τελευταία χρόνια να εκδηλώνεται ο μικρότερος αριθμός πυρκαγιών (24,5%) όταν πνέουν πολύ ισχυροί άνεμοι, όμως το μέγεθος των αποτεφρωμένων εκτάσεων που αφήνουν πίσω τους είναι τεράστιο καθώς φτάνει στο 74,5% του συνόλου των εκτάσεων που καίγονται από όλες τις πυρκαγιές στην Αττική.

Καύσωνες και πλημμύρες ενόψει
Ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή προκαλούν οι πυρκαγιές που μαίνονται από το βράδυ της Παρασκευής στη Βορειοανατολική Αττική. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, μαζί με τα δεκάδες χιλιάδες στρέμματα βλάστησης που κάηκαν, χάθηκε και ο μηχανισμός που δροσίζει το Λεκανοπέδιο Αττικής.
Όπως αναφέρουν, η θερμοκρασία στην Αττική στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά, μέχρι και 6 βαθμούς. Αυτό, εξηγούν οι ειδικοί, οφείλεται στο γεγονός ότι τα δάση που βρίσκονταν στη βόρεια - βορειοανατολική πλευρά του νομού έριχναν τη θερμοκρασία του αέρα που εισέρχεται στο Λεκανοπέδιο. Έτσι, όταν ο αέρας θα περνάει πλέον πάνω από τις καμένες περιοχές, αντί να δροσίζεται θα θερμαίνεται.
Επιπλέον, κίνδυνο πλημμυρών αντιμετωπίζουν περιοχές της ΒΑ Αττικής και αυτό γιατί όποια βλάστηση υπήρχε έχει καεί, με αποτέλεσμα να μη συγκρατείται πλέον το νερό στο έδαφος, όπως επισημαίνει ο καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Ιωάννης Κουμαντάκης. «Σημαντικό είναι να τοποθετηθούν κορμοπλέγματα για να ανακόψουν τη διάβρωση του εδάφους και τη μεταφορά υλικών προς τη θάλασσα», συμπληρώνει ο κ. Κουμαντάκης.

Η αναγέννηση των δασών
«Οι εκτάσεις της Βορειοανατολικής Αττικής που έχουν ξανακαεί τα τελευταία 20 χρόνια αναμένεται να αντιμετωπίσουν ιδιαίτερα προβλήματα στη φυσική αναγέννηση των δασών» επισημαίνει η κ. Μαργαρίτα Αριανούτσου- Φαραγγιτάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικολογίας του Τμήματος Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
«Κανονικά τα πεύκα έχουν τη δυνατότητα να αναγεννώνται με φυσικό τρόπο μέσω των κουκουναριών, ακόμα και μετά από μία πυρκαγιά. Αν όμως τα δέντρα δεν έχουν προλάβει να βγάλουν σπόρους και καούν, τότε είναι απαραίτητη η τεχνητή αναγέννηση, η οποία θα πρέπει να γίνει με μεγάλη προσοχή», συμπληρώνει.

Καρκινογόνες ουσίες
«Κατά τη διάρκεια της καταστροφής απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα πολύ μεγάλες ποσότητες αιωρούμενων σωματιδίων, που μπορεί να περιέχουν βαρέα μέταλλα και άλλες επικίνδυνες ουσίες, όπως διοξίνες, οι οποίες εκλύονται κατά την καύση σκουπιδιών που πιθανότατα να βρίσκονταν σε μικρές χωματερές μέσα στις καμένες δασικές εκτάσεις. Επιπλέον, μακρόχρονα αναμένεται να έχουμε αύξηση των συγκεντρώσεων των μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα, καθώς καταστράφηκε το φίλτρο του αέρα της Αττικής» λέει ο κ. Πετράκης.
Όπως εκτιμά ο κ. Αλέξης Παπαγιάννης, αναπληρωτής καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο που πραγματοποιεί μετρήσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο Λεκανοπέδιο, οι συγκεντρώσεις των μικροσωματιδίων κατά την ώρα της πυρκαγιάς πρέπει να κυμάνθηκαν ανάμεσα στα 2.000 με 5.000 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, την ώρα που το όριο ανέρχεται στα 50. «Πρέπει επίσης να επισημάνουμε ότι τα μικροσωματίδια από πυρκαγιές, πέραν των διοξινών από την καύση σκουπιδιών, περιέχουν και καρκινογόνες ουσίες από λάστιχα και αυτοκίνητα που καίγονται, καθώς και αμίαντο από στέγες ελενίτ», εξηγεί ο κ. Παπαγιάννης, και επισημαίνει ότι μετά τις φωτιές της Πάρνηθας το 2007 παρατηρήθηκε αύξηση των συγκεντρώσεων όζοντος κατά 20%-30%.