Πέντε πρόσωπα, πέντε «βόμβες» στον Αττίλα...

Τριάντα πέντε χρόνια μετά, οι αποκαλύψεις για τις θηριωδίες του τουρκικού στρατού κατά την εισβολή στην Κύπρο σοκάρουν. Η είδηση για την ταυτοποίηση των πέντε πρωταγωνιστών της φωτογραφίας-σύμβολο των αγνοουμένων επιβεβαίωσε με τον πιο τραγικό τρόπο τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Τούρκοι στρατιώτες σε βάρος Ελληνοκύπριων αιχμαλώτων...

Οι πέντε μέχρι πρόσφατα αγνοούμενοι αποτελούν την πρώτη περίπτωση που βάσει φωτογραφικού ντοκουμέντου πιάστηκαν αιχμάλωτοι από τον τουρκικό στρατό και βρέθηκαν 35 χρόνια μετά θαμμένοι στα κατεχόμενα.

Το γεγονός δημιουργεί νέα δεδομένα σε επίπεδο νομικών επιχειρημάτων, αφού αποδεικνύει πως η Τουρκία δεν τήρησε το δίκαιο του πολέμου, την επιστροφή των ζωντανών αιχμαλώτων στην πατρίδα τους...

Ισχυρισμοί τούρκου
Σε δηλώσεις του στην τουρκική εφημερίδα «Χουριέτ» ο Τούρκος φωτογράφος, ο οποίος τράβηξε την πιο γνωστή φωτογραφία αγνοουμένων, ισχυρίζεται πως όταν συνελήφθη από τους Ελληνοκυπρίους είχε στην κατοχή του έντεκα φιλμ από σκηνές του πολέμου.

Ισχυρίστηκε μάλιστα πως οι Ελληνοκύπριοι έχουν στα χέρια τους και φωτογραφίες από την ταφή των πέντε στρατιωτών. Ολα αυτά μένει να αποδειχθούν.

Το αδιαμφισβήτητο γεγονός πάντως είναι πως οι πέντε στρατιώτες του 398 Τάγματος Πεζικού που συνελήφθησαν στις 14 Αυγούστου 1974 στο χωριό Τζιάος, εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από τους Τούρκους....

Για 35 χρόνια οι συγγενείς περίμεναν ένα νέο από τους ανθρώπους τους. Μετά την ταυτοποίηση οστών των πέντε με τη μέθοδο DNA, οι οικογένειες θάβουν τους νεκρούς τους στην επέτειο της δεύτερης εισβολής.

Ακριβώς 35 χρόνια μετά, οι οικογένειες των πρωταγωνιστών μιλούν στο «Εθνος της Κυριακής» για τα παιδιά τους που χάθηκαν, για τις τελευταίες ώρες που έμειναν μαζί, αλλά και για τα 35 χρόνια της σιωπής που έζησαν μέχρι σήμερα...

MARIA PAPAGIANNH
Ολοι εκμεταλλεύτηκαν τον πόνο μας...

1 Ο Γιάννης Παπαγιάννης ήταν τριτοετής φοιτητής ηλεκτρολογίας στην Αγγλία, αλλά μόλις έγινε το πραξικόπημα στην Κύπρο αποφάσισε να επιστρέψει για να βοηθήσει την πατρίδα του. Εφτασε την Τετάρτη 17 Ιουλίου του 1974 στο χωριό του, στο Νέο Χωριό Κυθραίας, και τρεις μέρες μετά έγινε η επιστράτευση. Η μάνα και οι αδελφές του θυμούνται μέχρι σήμερα τον ενθουσιασμό του που θα πήγαινε να πολεμήσει. «Μόλις φώναξαν για γενική επιστράτευση, σηκώθηκε από το κρεβάτι που κοιμόταν και πήγε να καταταγεί. Περπατούσε και κούμπωνε το πουκάμισό του, τέτοιον ενθουσιασμό είχε... Του λέγαμε να μην πάει, καθώς τότε επικρατούσε χάος στην Κύπρο και κανείς δεν ήξερε ότι είχε έρθει πίσω. «Οχι, εγώ θα πάω να πολεμήσω», μας είπε. «Ο ένας δεν πάει, ο άλλος δεν πάει, να αφήσουμε τους Τούρκους να έρθουν να μας πιάσουν;». Και πήγε», θυμάται η αδελφή του, Μαρία Παπαγιάννη. Η οικογένεια του Παπαγιάννη πρωτοείδε τη φωτογραφία του αιχμάλωτου όταν δημοσιεύτηκε στην κυπριακή εφημερίδα «Μάχη». «Μπορεί να έγιναν σύμβολο των αγνοουμένων της κυπριακής τραγωδίας, αλλά εμάς αυτή η λέξη μας πλήγωνε. Ο αδελφός μου είναι ήρωας. Ολοι εκμεταλλεύτηκαν τον πόνο μας, το θέμα των αγνοουμένων γενικά. Τόσα χρόνια καμία επίσημη Αρχή δεν μας ενημέρωσε για το τι είχαν γίνει οι αγαπημένοι μας. Τώρα τους θυμήθηκαν όλοι. Κι αν αληθεύει αυτό που είπε ο Τούρκος φωτογράφος, ότι στα φιλμ είχε και την ταφή τους ακόμη, τότε επιβεβαιώνεται η εκμετάλλευση του αδελφού μου και των υπολοίπων», μας λέει η αδελφή του.

ΓΙΩΡΓΟς ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ
Στη στάση τον βρήκε το τανκ

2 Ο Αντώνιος Κορέλης του Μιχαήλ ήταν γεννημένος στην Κυθραία το 1944. Στα 30 του κλήθηκε να υπηρετήσει ως έφεδρος αξιωματικός στην περιοχή Τζιάος. Τελευταία φορά εθεάθη στις 14 Αυγούστου του 1974, μαζί με τους άλλους τέσσερις της φωτογραφίας στον Μαραθόβουνο. Οπως λέει στο «Εθνος της Κυριακής» ο Κύπριος γιατρός από τη Ρόδο Γιώργος Συμεωνίδης που υπηρετούσε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός στον πόλεμο της Κύπρου και ήταν επικεφαλής διμοιρίας στην οποία υπηρετούσε ο Κορέλης, μετά τον πρώτο Αττίλα ο ίδιος είχε δώσει άδεια σε κάποιους στρατιώτες για τον εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Κορέλης, ο οποίος ήταν ήδη παντρεμένος... Κανείς τότε δεν ήξερε ότι θα ακολουθούσε ο Αττίλας ΙΙ. Οι «αδειούχοι» είχαν σταθεί στη δημοσιά περιμένοντας το λεωφορείο. Καθώς στέκονταν στη στάση, είδαν τα τανκς να πλησιάζουν. Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε καμία ενημέρωση ότι το μέτωπο είχε πέσει, κανείς δεν τους είχε ενημερώσει. Ο Κορέλης ξαναγύρισε πίσω να πολεμήσει. Δεν είδε ποτέ ξανά την οικογένειά του...

ΑΝΔΡΕΑΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ
Τον πυροβόλησαν πισώπλατα...

3 ο Φίλιππος Χατζηκυριάκος ήταν ο μικρότερος από τους πέντε της φωτογραφίας, μόλις 17,5 ετών, από την Αμμόχωστο και ήταν άριστος μαθητής της Τεχνικής Σχολής. Οταν έγινε όμως η εισβολή, κατετάγη στην Ε.Φ. όπου από την πρώτη στιγμή ξεχώρισε για το ήθος και τις ικανότητές του. Γι’ αυτό και έγινε λοχίας πριν από την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης των πρώτων 40 ημερών... Δεν έμελλε να γυρίσει. Ούτε ο ίδιος ούτε και ο πατέρας του, ο οποίος εξακολουθεί να είναι αγνοούμενος... Στις 16 Ιουνίου ο Φίλιππος πρόλαβε να γιορτάσει τα γενέθλιά του. Ηταν και η τελευταία φορά που τον είδε η οικογένεια. «Στις 13 Αυγούστου ψάξαμε να βρούμε τον Φίλιππο και φτάσαμε μέχρι τη γραμμή της Μιας Μηλιάς. Εκεί ο στρατός επέμενε να μην προχωρήσουμε γιατί είχε σπάσει η γραμμή και έρχονταν οι Τούρκοι προς τα κάτω... Από εκείνη τη στιγμή άρχισε η αναστάτωση και προσευχόμουν στην Παναγία...», θυμάται σήμερα ο αδελφός του, Ανδρέας. «Με πείραξε πολύ -γιατί ήμουν κι εγώ στρατιώτης- η εν ψυχρώ δολοφονία του Φίλιππου και των άλλων στρατιωτών. Το κρανίο του είχε πυροβοληθεί από πίσω...», μας λέει ο Ανδρέας Χατζηκυριάκος. «Θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για τη δικαστική δικαίωση του αδελφού μου», τονίζει.


Γ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
Βγήκαν και παραδόθηκαν

4 Ο Παναγιώτης η Πανίκος Νικολάου καταγόταν από το Εξω Μετόχι Κύπρου και ήταν 26 ετών. Οπως ανέφερε στην κυπριακή εφημερίδα «Φιλελεύθερος» ο γαμπρός του, Γιαννάκης Χριστοδούλου, επίσης στρατιώτης στο Τζιάος, «ο υπεύθυνος αξιωματικός αναζητήθηκε αλλά δεν βρέθηκε, οπόταν οι περίπου 100 στρατιώτες χωρίστηκαν σε μικρές ομάδες». Οπως ανέφερε, όταν πλησίασαν την ομάδα του κουνιάδου του, αυτός μαζί με τους άλλους 4 στρατιώτες της φωτογραφίας βγήκαν από το όρυγμα με ψηλά τα χέρια και παραδόθηκαν. Ο Γιαννάκης Χριστοδούλου έμεινε στην περιοχή για περίπου 15 λεπτά. Κατά τα λεπτά αυτά, οι 5 εξακολουθούσαν να ζουν.

ΠΕΤΡΟΣ ΣΚΟΡΔΗΣ
Σήμερα είμαστε σ' ένα πέλαγος

5 Ο Χριστόφορος Σκορδής από το χωριό Δάλι ήταν το 1974 μόλις 24 χρονών. Απόφοιτος της Τεχνικής Σχολής, άριστος σπουδαστής, ο Χριστόφορος εργαζόταν σε μία εταιρεία εισαγωγής εξαρτημάτων και συναρμολογούσε μηχανές, όταν η τουρκική εισβολή τού άλλαξε τα σχέδια. Υπηρετούσε ως έφεδρος στρατιώτης, με την ειδικότητα του ολμιστή. Η οικογένειά του τον περίμενε 35 χρόνια, για να αποκαλυφθεί ότι τελικά ήταν νεκρός... Από την εφημερίδα «Μάχη» είδε η οικογένεια του Χριστόφορου τον άνθρωπό της αιχμάλωτο στα χέρια των Τούρκων στρατιωτών. «Πήγα μαζί με κάποιον γνωστό μου στα γραφεία της εφημερίδας για να μάθω πληροφορίες για το πού βρήκαν τη φωτογραφία. Μου είπαν ότι είχαν συλληφθεί δύο Τούρκοι δημοσιογράφοι και τους πήραν τα φιλμ. Οταν επέστρεψε ο Μακάριος στην Κύπρο, πήρα την εφημερίδα και πήγα να τον βρω και να του πω να το θέσει στον Ντενκτάς. Μου είπαν πως ο Αρχιεπίσκοπος την είχε υπόψη του τη φωτογραφία και θα το συζητούσε με τον Ντενκτάς. Από εκεί και πέρα, δίναμε φωτογραφίες παντού. Αλλά κανείς δεν ήξερε τίποτα», λέει ο Πέτρος Σκορδής, μεγάλος αδελφός του Χριστόφορου. «Υστερα από λίγο καιρό γνωρίσαμε έναν αστυνομικό που ήταν υπεύθυνος για το θέμα των αγνοουμένων», αναφέρει ο πρωτότοκος της οικογένειας. Μία μέρα μου είπε: «Ευχάριστα νέα. Μας έφεραν μία λίστα ότι υπάρχουν 200 άτομα στο Μπογάζι του Τρικώμου και μέσα σε αυτούς είναι και ο αδελφός σου. Μου είπε ότι θα πήγαινε ο Κληρίδης μαζί με τον Ντενκτάς να επισκεφθεί το στρατόπεδο. Οταν επέστρεψαν πίσω, ο Κληρίδης δήλωσε ότι δεν υπήρχαν ίχνη ότι στο στρατόπεδο ζούσαν πρόσφατα άτομα. Τελικά αποδείχτηκε ότι ήταν εικασίες...».

«Σήμερα είμαστε σε ένα πέλαγος», μας λέει ο κ. Πέτρος. «Οι γονείς μας έφυγαν με τον καημό του Χριστόφορου... Εμείς, τα υπόλοιπα αδέλφια του, υποστηριζόμαστε από τους ψυχολόγους της επιτροπής αγνοουμένων».

ΜΑΡΙΑ ΨΑΡΑ
mapsara@pegasus.gr



Ταυτοποίηση με τη μέθοδο DNA
Αναγνωρίστηκαν 180 αγνοούμενοι

Σε ένα πηγάδι του χωριού Τζιάος βρέθηκαν τα οστά των πέντε Ελληνοκυπρίων της ιστορικής φωτογραφίας, που ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο του DNA, 35 χρόνια μετά την εκτέλεσή τους. Στο ίδιο πηγάδι τα λείψανα 14 ακόμα ανθρώπων παραμένουν χωρίς ταυτότητα... Η επίμονη αναζήτηση των 1.619 αγνοουμένων επί 35 ολόκληρα χρόνια και η αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης προκειμένου να ταυτοποιηθούν τα λείψανά τους, εάν και όποτε βρεθούν, είναι μια μοναδική περίπτωση στα παγκόσμια χρονικά.

Το πρόγραμμα με τη χρήση του DNA μέχρι σήμερα έχει επιτρέψει την ταυτοποίηση 180 αγνοουμένων. Η προσπάθεια ξεκίνησε από την Κυπριακή Δημοκρατία με τη σκέψη να ζητηθεί βιολογικό δείγμα από τους συγγενείς όλων των αγνοουμένων. Ετσι ακόμα και όταν δεν θα ήταν πλέον εν ζωή οι γονείς και τα αδέλφια των 1.619, θα υπήρχε η δυνατότητα διακρίβωσης των λειψάνων.

15.000 δείγματα
«Η τράπεζα DNA περιέχει 15.000 δείγματα με γενετικό υλικό. Στόχος είναι να δώσουμε απάντηση στο μαρτύριο συγγενών για την τύχη των δικών τους ανθρώπων» λέει ο κ. Μάριος Καριόλου, εκ των πρωτοπόρων του προγράμματος και επικεφαλής του Εργαστηρίου Δικανικής Γενετικής στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής, όπου πραγματοποιούνται οι αναλύσεις. Στο πρώτο αυτό πρόγραμμα οι εκταφές άρχισαν στις ελεύθερες περιοχές το 1999 και μέχρι σήμερα ταυτοποιήθηκαν 50 αγνοούμενοι Ελληνοκύπριοι και 13 Ελλαδίτες. Το 2004 η Τουρκία αποφάσισε να συνεργαστεί στο πλαίσιο της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, που λειτουργεί υπό τη σκέψη του ΟΗΕ και αποτελεί ένα δικοινοτικό οργανισμό με ανθρωπιστική αποστολή.

Ετσι στο νέο πρόγραμμα οι εκταφές επεκτάθηκαν και στις κατεχόμενες περιοχές. «Είναι ένα σύνθετο και πολυδιάστατο πρόβλημα.

Με το πρόγραμμα αυτό από εντοπίστηκαν στις κατεχόμενες περιοχές 93 λείψανα Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων και 35 πεσόντων, καθώς και 44 Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων» λέει ο κ. Ξενοφών Καλής, προϊστάμενος της Υπηρεσίας αγνοουμένων και σύμβουλος του εκπρόσωπου της ελληνικής πλευράς στη ΔΕΑ. Σημειώνει ότι στις ανοικτές υποθέσεις συγκαταλέγονται και 42 περιπτώσεις Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών που εξαφανίστηκαν την περίοδο των δικοινοτικών συγκρούσεων 1963-4.

Βέβαια η διαδικασία των εκταφών είναι μια δύσκολη προσπάθεια, καθώς μόνο στο 40% των ανασκαφών εντοπίζονται λείψανα.

Σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται ότι οι πληροφορίες και τα στοιχεία που οδήγησαν στην ανασκαφή ήταν ελλιπή ή λανθασμένα. «Ακομα και με τις πλέον αισιόδοξες εκτιμήσεις ίσως σταδιακά εντοπιστούν τα λείψανα 700 ανθρώπων.

Θα μένουν όμως εκατοντάδες άλλες περιπτώσεις αναπάντητες καθώς μαζί με τους Τουρκοκύπριους οι αγνοούμενοι είναι περίπου 2.200 άτομα» λέει ο κ. Νίκος Σεργίδης, εκπρόσωπος των Ελληνοκυπρίων στη ΔΕΑ. «Ο τουρκικός στρατός πρέπει να ανοίξει τα αρχεία που διαθέτει».

Γ. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ
ΕΘΝΟΣ