Στην αγχόνη 10 Απριλίου 1821, ανήμερα του Πάσχα, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’

Προσδοκώντας την Ανάσταση του γένους και την αποτίναξη του ζυγού

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη
t.kontogiannidis@realnews.gr
Οι διωγμοί των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων στην Πόλη, άρχισαν όταν ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β΄ βεβαιώθηκε οτι το ξίφος (αρχηγική ράβδος) που έφερε ο αρχηγός της Επαναστάσεως Αλέξανδρος Υψηλάντης παραδόθηκε απο τον μητροπολίτη Μολδαβίας Βενιαμίν, ο οποίος ευλόγησε και την έναρξη του Αγώνα του ’21. Οταν πλέον εξερράγη η Επανάσταση και στην Πελοπόννησο, ο Πατριάρχης εκμυστηρεύθηκε στους συνεργάτες του : “Αρχαί οδύνων, και ίσως εγγίζει το τέλος!» Το μίσος του Σουλτάνου κατά των Ελλήνων φούντωσε και διέταξε τη σύλληψη και φυλάκιση σχεδόν όλης της Ιεράς Συνόδου, μεταβάλλοντας το Φανάρι σε τόπο απαγχονίσεων.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ο Ε΄ ( κατά κόσμον Γεώργιος Αγγελόπουλος), γεννήθηκε το 1751 στην Δημητσάνα Αρκαδίας. Γιός ποιμένων, ποιμήν και ο ίδιος στα παιδικά του χρόνια, χειροτονήθηκε στις Στροφάδες ως μοναχός Γρηγόριος και αφού υπηρέτησε σε Πάτμο και Σμύρνη, διαδέχτηκε τον εις βαθύ γήρας Πατριάρχη Γεράσιμο τον Γ΄.
Πολλοί στους διωγμούς, προσπάθησαν να τον πείσουν να φύγει, αλλά αρνήθηκε. “ Εγώ είμαι Πατριάρχης για να σώσω το Έθνος μου και όχι να το αφήσω να χαθεί απο τους Γενιτσάρους. Ο θάνατός μου ίσως επιφέρει μεγαλυτέραν ωφέλειαν παρά η ζωή μου”.
Το Μεγάλο Σάββατο οι διωγμοί γενικεύονται με απαγχονισμούς μητροπολιτών και επιφανών Ελλήνων. Την επομένη, Άγιον Πάσχα 10 Απριλίου, ο Πατριάρχης ιερουργεί καταβεβλημένος και βροντοφωνάζει: “ Αναστήτω ο Θεός και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί αυτού!”. Λίγα λεπτά μετά, οι Τούρκοι τον συλλαμβάνουν, τον οδηγούν στις φυλακές, τον βασανίζουν και τον πιέζουν να δεχθεί τον Ισλαμισμό. “ Εις μάτην κοπιάζετε,λέει, ο Πατριάρχης Χριστιανός γεννήθηκε Χριστιανός θα αποθάνη”. Τον οδηγούν εξαντλημένο, στο Πατριαρχείο, όπου τοποθέτησαν κρεμάλα επι του Ιεράς Πύλης. Με δεμένα τα χέρια πισθάγγονα ένας από τους δημίους πέρασε τον βρόχο στον τράχηλό του και τον άφησαν! Το κορμί του Πατριάρχη άρχισε να σπαρταράει και να αιωρείται. Σε λίγο άφησε την τελευταία του πνοή !…
Επι τρεις μέρες ήταν κρεμασμένο στην αγχόνη το σώμα του πατριάρχη. Κατά τον Αναστάσιο Γούδα, «πλήθος τότε Οθωμανών, πλήθος Ιουδαίων ως χείμαρρος ώρμησεν περί το κρεμάμενον λείψανον. Οι μέν επτυον αυτό κατά πρόσωπον, οι δε εχλεύαζον δια των απρεπεστάτων φράσεων και άλλοι εξύβριζον ευχόμενοι ομοίαν τύχην εις άπαντας τους απίστους». Αναφέρει ακόμα οτι “ασχημονούσαν επι της σωρού πετώντας ακαθαρισίες και άλλοι την εχάραζαν με μαχαίρια και την κτυπούσαν με ρόπαλα !… Χανούμισσαι εφθασαν έως εκεί με υστερικές κραυγές φανατισμού για να… προπηλακίσουν τον γκιαούρη !»
Την ημέρα του Πάσχα, οι Τούρκοι κρέμασαν άλλους τρείς δεσπότες και έπνιξαν στη θάλασσα πεντακόσιους εμπόρους. Ναοί λεηλατήθηκαν, ιερά άμφια εσέρνοντο ως κουρέλια στους δρόμους, καταστήματα των Ελλήνων καταστράφηκαν ενώ η ζωή τους βρισκόταν στα χέρια του κάθε Τούρκου.
Την Τρίτη του Πάσχα, Οι δήμιοι ξεκρέμασαν το σώμα του παατριάρχου με την συνοδεία αλαλαγμών. Συνέρρευσαν εκεί Τούρκοι και πολλοί Εβραίοι. “Οι Εβραίοι εφιλοτιμούντο να δείξουν αγανάκτησιν κατά του νεκρού του ιεράρχου των γκιαούρηδων - σημειώνουν οι χρονικογράφοι. Εζήτησαν να τους δοθεί ο νεκρός προς διαπόμπευσιν εις τους δρόμους. Επλήρωσαν τον δήμιον και παρέλαβον το σώμα. Του εδεσαν τα πόδια και επέρασαν αλλο σχοινίον εις τον τράχηλόν του. Αφησαν έπειτα μίαν κραυγήν : Γιούργια ! Και εξεκίνησαν σύροντες το πτώμα με το πρόσωπον εις την γήν, εως ότου εφθασαν εις την ακτήν. όπου το παρέλαβεν πάλιν ο δήμιος…», ο οποίος το πέταξε στη θάλασσα…
Τρείς μέρες μετά, το σώμα περισυνέλεξε ο Κεφαλλονίτης πλοίαρχος Ιωάννης Σκλάβος και ο πρωτοσύγκελος Σωφρόνιος απο την Άνδρο, μόλις το είδε, άφησε κραυγή εκπλήξεως και πόνου : Είναι ο Πατριάρχης Γρηγόριος !
Αφού το σαβάνωσε με τα λευκά ρούχα ναυτών, το μετέφερε και το έθαψε στην Οδησσό στις 17 Ιουνίου… Τα οστά του μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και ευρίσκονται σε λάρνακα στην Μητρόπολη των Αθηνών.
Αυτό ήτο το τραγικό τέλος του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, ο οποίος εξαναγκάσθηκε απο τους Τούρκους να “αφορίσει” τον Αλέξανδρο Υψηλάντη για να γλυτώσει τους Έλληνες της Πόλης απο την σφαγή. Κι το έκανε παρά την θέλησή του, κάτω απο ισχυρή πίεση και απειλή. Γι΄ αυτήν του την πράξη, κάποιοι πολέμιοι της εκκλησίας, ασχημονούν κατά του ίδιου και της εκκλησίας.
Κατά τον ιστορικό Κων. Δεσποτόπουλο: «Αποτελεί σφάλμα οικτρό των ιστορικών, η γνώμη για τις σωτήριες αυτές «αποκηρύξεις» ότι ενέχουν αντίθεση των αυτουργών τους προς την Ελληνική Επανάσταση. Η αποκήρυξη της επανάστασης του 1821 από τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Έ΄ έχει παρερμηνευτεί… Είναι, φρονώ ιστορικά επιπόλαιη μια τέτοια γνώμη. Ανήκει τιμή και δόξα στον Πατριάρχη για τη σωστική του υπόδουλου Γένους, απόφαση του να προβεί σε αποκήρυξη της Επανάστασης του 1821»

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα Real News