4η Αυγούστου 1936 – Ένα Εθνικό Ολοκληρωτικό Καθεστώς

"Εβδομήντα ένα χρόνια συμπληρώνονται από την 4η Αυγούστου του 1936, όταν ο Ιωάννης Μεταξάς επέβαλε δικτατορία στην Ελλάδα, έχοντας την πλήρη στήριξη των ανακτόρων. Μια δικτατορία που ήταν προϊόν πολιτικής αστάθειας, αδυναμίας των δύο μεγάλων κομμάτων της εποχής, καθώς και διεθνών συγκυριών"
Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου υπήρξε ένα εθνικό ολοκληρωτικό καθεστώς, το οποίον κατήργησε τον κοινοβουλευτισμό, απαγόρευσε τα κόμματα και ένωσε τον Λαό! Έργο της 4ης Αυγούστου" .

H δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936
"Εβδομήντα ένα χρόνια συμπληρώνονται από την 4η Αυγούστου του 1936, όταν ο Ιωάννης Μεταξάς επέβαλε δικτατορία στην Ελλάδα, έχοντας την πλήρη στήριξη των ανακτόρων. Μια δικτατορία που ήταν προϊόν πολιτικής αστάθειας, αδυναμίας των δύο μεγάλων κομμάτων της εποχής, καθώς και διεθνών συγκυριών. Ο «Τρίτος Ελληνικός Πολιτισμός» όπως ονομάστηκε, είχε στοιχεία από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα της εποχής του: υποχρεωτική οργάνωση των νέων σε νεολαία, διώξεις αντιφρονούντων, λογοκρισία κ.ά. Παράλληλα, στόχευε στη λαϊκή στήριξη, εφαρμόζοντας ενίοτε κοινωνική πολιτική, με πράξεις όπως η ίδρυση του ΙΚΑ και η καθιέρωση της οκτάωρης εργασίας. Πάνω από όλα, η δικτατορία της 4ης Αυγούστου είχε στο «τιμόνι» της τον Ιωάννη Μεταξά (1871-1941), έναν πολιτικό που αντιλήφθηκε τη συγκυρία της εποχής του, έκρινε ως κατάλληλη την επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα και μετουσίωσε σε πράξεις τις σκέψεις και τις πολιτικές του θέσεις. Ο Μεταξάς έχει συνδέσει το όνομά του με το ελληνικό «ΟΧΙ» στον επίδοξο ιταλό κατακτητή το 1940. Ωστόσο, η Ιστορία είναι υποχρεωμένη να τον κρίνει και για τις πράξεις του κατά τη διάρκεια της τετράχρονης δικτατορίας, η οποία ουσιαστικά τερματίστηκε με την έναρξη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.

Το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου

Στις εκλογές του 1936 οι Βενιζελικοί και οι Αντι-Βενιζελικοί ισοψήφισαν, με αποτέλεσμα ο Γεώργιος Β΄ να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού. Στις 9 Μαρτίου ο βασιλιάς διόρισε υπουργό στρατιωτικών τον Ιωάννη Μεταξά. Η αρχή για την δικτατορία της 4ης Αυγούστου είχε αρχίσει ήδη. Κανένα κόμμα, εκτός από το Κ.Κ.Ε., δεν αποδοκίμασε τον συγκεκριμένο διορισμό. Στις 14 Μαρτίου ορκίστηκε η κυβέρνηση Δεμερτζή, με αντιπρόεδρο και υπουργό στρατιωτικών τον Ιωάννη Μεταξά. Έναν μήνα μετά πέθανε αιφνιδίως από ανακοπή καρδιάς ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Δεμερτζής. Το τραγικό συμβάν έδωσε την ευκαιρία στον Μεταξά να αναρριχηθεί στην εξουσία.

Έτσι στις 13 Απριλίου ο Γεώργιος Β΄ διόρισε τον ίδιο πρωθυπουργό, αφού έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης απο τη Βουλή. Ο βουλευτής Ηλείας Βάσος Στεφανόπουλος είπε τότε: «Χρεωκοπήσαμεν ως κοινοβουλευτισμός, εξεπέσαμεν ως συνέλευσις και χάσαμε τον ψυχικόν σύνδεσμο προς τον λαόν. Διότι τι είδους ψυχικός σύνδεσμος είναι δυνατόν να διατηρηθή όταν ο μεν λαός φωνάζει δεν θέλω να με κυβερνήση ο Μεταξάς, ημείς δε αδιαφορούντες του απαντώμεν:Και όμως θα σε κυβερνήσει ο Μεταξάς». Ο δρόμος είχε ανοίξει για τον Μεταξά. Και όμως πολλές εξέχουσες προσωπικότητες του τόπου είχαν επισημάνει τον κίνδυνο. Ο Σοφούλης, πρόεδρος της Βουλής, διατήρησε τις επιφυλάξεις του για τον διορισμό του Μεταξά, παρόλα αυτά έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης. Στις 30 Απριλίου του 1936 η Βουλή παραχώρησε με ψήφισμα απόλυτη ελευθερία στον Μεταξά.[6] Επικαλούμενος τον κίνδυνο εσωτερικών ταραχών και την ασταθή διεθνή κατάσταση, στις 4 Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς εγκαθιδρύει δικτατορία[7] με τη συγκατάθεση του Γεωργίου Β', ο οποίος διαλύει τη Βουλή χωρίς να προκηρύξει εκλογές και αναστέλλει πολλά άρθρα του Συντάγματος.

Η δικτατορία του Μεταξά ακολούθησε το φασιστικό πρότυπο, τόσο σε επίπεδο ιδεολογικής συγκρότησης όσο και σε επίπεδο πρακτικής, χωρίς ωστόσο να κατορθώσει να αποκτήσει τη συνέπεια και τη συνοχή που χαρακτήριζαν την Ιταλία του Μπενίτο Μουσολίνι. Ο Μεταξάς δημιούργησε και διέδωσε την ιδεολογία του «Γ΄ Ελληνικού Πολιτισμού», στην οποία στηρίχτηκε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Οι Μεταξικοί θεωρούσαν οτι είναι οι συνεχιστές του Αρχαίου (Α΄) και Βυζαντινού (Β΄) Πολιτισμού και οτι είχαν ως στόχο την φυλετική ενότητα του έθνους καθώς και την διατήρηση των παραδόσεων. Tο ιδανικό πολίτευμα κατα τον Μεταξά δεν ήταν η Αθηναϊκή Δημοκρατία αλλα η στρατοκρατική Σπάρτη. Ουσιαστικά ο Μεταξάς προσπαθούσε να προβάλει τον εαυτό του ως την μοναδική ελπίδα σωτηρίας για το Ελληνικό Έθνος γι'αυτό καθώς και την μοναδικότητα του Ελληνικού πολιτισμού απέναντι στα ξένα πρότυπα. Οι βασικές διαφορές με το Γ΄ Ράιχ έγκεινται στο οτι η Ελλάδα δεν εφάρμοσε μια ιμπεριαλιστική πολιτική, σε αντίθεση με την Γερμανία, η οποία προκάλεσε τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, καθώς και στο ότι η ιδεολογία περί «Γ΄ Ελληνικού Πολιτισμού» δε βρήκε την πλατιά απήχηση στις μάζες που βρήκε η εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία στη Γερμανία.

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της δικτατορίας ήταν η αστυνομική τρομοκρατία, η οποία στράφηκε με ιδιαίτερη σκληρότητα τόσο κατά των κομμουνιστών, όσο και κατά των συντηρητικών πολιτικών, οι οποίοι, έχοντας επαφές με την Αυλή, επιδίωκαν την ανατροπή του Ιωάννη Μεταξά. Ο Γεώργιος Καφαντάρης σε ανακοίνωση διαμαρτυρίας γράφει «Αι αυθαίρετοι συλλήψεις είναι συνήθη φαινόμενα. Πάμπολλοι είναι οι υποβληθέντες εις μεσαιωνικά μαρτύρια».[8] Τα κόμματα απαγορεύτηκαν, οι πολιτικοί εξορίστηκαν ή τέθηκαν σε κατ' οίκον περιορισμό, τα συνδικάτα διαλύθηκαν ενώ οι βασανισμοί ήταν καθημερινό φαινόμενο στα αστυνομικά τμήματα. Οι συνθήκες διαβίωσης των εξόριστων ήταν τόσο άσχημες που μερικοί πέθαιναν από αρρώστιες. Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγεται και ο πατρινός πρωθυπουργός Ανδρέας Μιχαλακόπουλος. Χαρακτηριστικό της τρομοκρατίας είναι ότι η ΓΣΕΕ διαλύθηκε και αναπληρώθηκε από την Εθνική Συνομοσπονδία με πρόεδρο τον ίδιο τον υπουργό εργασίας. Επιπλέον με βασιλικά διατάγματα πέτυχε η εκλογή του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος να γίνεται από τον Βασιλιά.

Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, προσπαθώντας να κατευνάσει την κοινωνική αναταραχή, προώθησε κάποια φιλολαϊκά μέτρα, όπως το 8ωρο και κάποιες υποχρεωτικές βελτιώσεις στο εργατικό περιβάλλον, ενώ επένδυσε στην άμυνα, όσο αυτό του επιτρεπόταν από τις μεγάλες δυνάμεις. Τέλος τα αγροτικά προϊόντα άρχισαν να πωλούνται ακριβότερα και ελευθερώθηκαν τα χρέη πάνω στη γη. Από πλευράς επενδύσεων η περίοδος της 4ης Αυγούστου μπορεί να θεωρηθεί ευνοϊκή, αφού την περίοδο 1936-1938 ιδρύθηκαν 567 εργοστάσια. Ο προϋπολογισμός έδινε βάση στην στρατιωτική οργάνωση γι' αυτό ήταν και ιδιαίτερα αυξημένος. Από την άλλη πλευρά, το εκπαιδευτικό σύστημα υπέστη σημαντική οπισθοδρόμηση, καθώς κύριος προσανατολισμός της Μεταξικής εκπαιδευτικής πολιτικής ήταν η τόνωση της ΕΟΝ και ο εκτοπισμός των προοδευτικών εκπαιδευτικών. Τα παιδιά αναγκάζονταν να δίνουν όρκο ότι θα διαφύλασσαν την πίστη στον Θεό, στον Βασιλέα, στην Πατρίδα, στον διάδοχο, στον κυβερνήτη και στον Γενικό Επιθεωρητή. Ήταν μια οργάνωση ναζιστικού τύπου, στην οποία μάλιστα τα παιδιά χαιρετούσαν χιτλερικά. Στην οργάνωση ήταν αναγκασμένοι να συμμετέχουν όλοι οι νέοι ηλικίας 8 έως 25 ετών, γι' αυτό και ο Μεταξάς ανάγκασε τους προσκόπους να ενταχθούν στην ΕΟΝ. Κάθε Τετάρτη οι μαθητές ήταν αναγκασμένοι με απόφαση της κυβέρνησης να πηγαίνουν στα γραφεία της ΕΟΝ και να πραγματοποιούν σχηματισμούς. Η κυβέρνηση έδινε ιδιαίτερη σημασία στην ορθόδοξη πίστη καθώς και στον θεσμό της οικογένειας, τον οποίο πίστευε ότι προωθούσε μέσα από την συγκεκριμένη οργάνωση. Είχε εφαρμοστεί χωρίς να κατονομάζεται το τρίπτυχο «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια».


Κατά τη δικτατορία Μεταξά σημαντική αντίσταση προέβαλαν οι αρχηγοί των δημοκρατικών κομμάτων Παπαναστασίου, Παπανδρέου, Σοφούλης, Καφαντάρης κ.α. με επίσημα διαβήματα στον Γεώργιο Β΄. Στις 30 Ιουνίου του 1938 αποκαλύφθηκε στρατιωτική ομάδα υπαξιωματικών που σχεδίαζαν την ανατροπή του Μεταξά ενώ λίγες μέρες αργότερα, και συγκεκριμένα στις 17 Ιουλίου του 1938, σημαντική επαναστατική κίνηση συνέβη στην Κρήτη από τους κατοίκους και τους πολιτικούς αρχηγούς της Ελλάδας. Τελικά δώδεκα ημέρες αργότερα το κίνημα κατέρρευσε με αποτέλεσμα να συλληφθούν οι αρχηγοί του και να επιβληθεί κλίμα τρομοκρατίας στο νησί. Οι σημαντικότερες αντιδικτατορικές οργανώσεις που έδρασαν ήταν οι: Φιλική Εταιρεία, Ομοσπονδία Δημοσίων Υπαλλήλων, Λαϊκή Πρόνοια, Ενιαίο Μέτωπο Εργατών και Ένωση των Νέων της Ελλάδος καθώς και οι ομάδες του Κ.Κ.Ε.

Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ο Μεταξάς προσπάθησε να ισορροπήσει μεταξύ της Αγγλίας, η οποία ήταν η κυρίαρχη ναυτική δύναμη της Μεσογείου, και προς την οποία άλλωστε στρέφονταν οι συμπάθειες του βασιλιά, και της Γερμανίας, με το ολοκληρωτικό καθεστώς της οποίας υπήρχε ιδεολογική συνάφεια, αλλά και στενότατοι οικονομικοί δεσμοί αφού εκτός των άλλων η γερμανική κυβέρνηση είχε αγοράσει το 40% των ελληνικών καπνών. Για την διαφορετική νοοτροπία Αγγλίας και Ελλάδας γράφει ο Βρετανός στρατηγός σερ Χ.Μ. Ουίλσον «κάτω απο τη δικτατορία του Μεταξά είχαν υιοθετηθεί ορισμένες ναζιστικές ιδέες. Η νεολαία χαιρετούσε χιτλερικά έως ότου οι Αυστραλοί την εδίδαξαν να χαιρετά με το σύνθημα της νίκης. Η θέσις μας στην Ελλάδα ήταν πραγματικά παράδοξη: Αγωνιζόμαστε εναντίον του ολοκληρωτισμού ενισχύοντας μια φασιστική κυβέρνηση εναντίον μιας άλλης».[9] Όμως, όπως αποδεικνύει η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών, ήδη από το 1939 η Ελλάδα είχε ευθυγραμμιστεί απόλυτα με τους Βρετανούς, οι οποίοι αποδέχονταν την ουδέτερη στάση της Ελλάδας εξαιτίας της αδυναμίας τους να της παράσχουν ουσιαστική στρατιωτική υποστήριξη.[10] Χαρακτηριστικό παράδειγμα των στενών σχέσεων που υπήρχαν μεταξύ των δύο κυβερνήσεων είναι το γεγονός ότι ο Μεταξάς πρότεινε το 1938 στην αγγλική κυβέρνηση τη σύναψη αμυντικής συμμαχίας, την οποία η αγγλική κυβέρνηση αρνήθηκε διπλωματικά αφού δεν είχε λόγο να αμφιβάλλει σχετικά με την στάση της Ελλάδας σε επικείμενο πόλεμο. Αντίθετα, με τη γερμανική κυβέρνηση οι σχέσεις ήταν τυπικές, αφού η Ελλάδα είχε πολλά οφέλη από τις οικονομικές επενδύσεις των Γερμανών. Σημαντικό ρόλο στις διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών διαδραμάτισε και η στάση της Ιταλίας, λόγω των συνεχών προκλήσεων. Το γεγονός της βύθισης της Έλλης σηματοδότησε το τέλος των φιλικών σχέσεων με τις δυνάμεις του Άξονα. Παρόλα αυτά η πολιτική της ουδετερότητας απέτρεψε τον Μεταξά από τη λήψη περαιτέρω μέτρων.

Ελληνοϊταλικός πόλεμος

Ο Μεταξάς αρχικά επέδειξε καρτερικότητα απέναντι στις ιταλικές προκλήσεις, προετοιμαζόμενος όμως ταυτοχρόνως για μια στρατιωτική αναμέτρηση στο πλευρό των Συμμάχων. Στις 28 Οκτωβρίου του 1940, στις 3 μ.μ., ο Ιταλός πρέσβης επισκέφθηκε τον Μεταξά και του έδωσε τελεσίγραφο, με το οποίο ζητούσε να επιτραπεί η είσοδος των ιταλικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Ο Μεταξάς αρνήθηκε να υπακούσει στο ιταλικό τελεσίγραφο για ελεύθερη είσοδο των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα.[11] Η απάντηση στο ιταλικό τελεσίγραφο θεωρείται από αρκετούς ιστορικούς αποτέλεσμα πίεσης της κοινής γνώμης, κατ' άλλους προσωπική ενέργεια και απόφαση. Σύγχρονοι ιστορικοί πιστεύουν οτι η απόφαση του Μεταξά ήταν αποτέλεσμα της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης, αφού η Ελλάδα προετοιμαζόταν χρόνια για επικείμενη επίθεση εχθρικών δυνάμεων.[12] Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η Ελλάδα το Νοέμβριο του 1940 υπήρξε αποδέκτης προτάσεων εκ μέρους της Γερμανίας για παρέμβασή της προς ειρήνευση με την Ιταλία, τις οποίες ο Μεταξάς απέρριψε συνεπής με την στρατηγική της ευθυγράμμισης με την Μ. Βρετανία.

Με την άρνησή του να υποκύψει στους Ιταλούς απέκτησε, έστω και προσωρινά, τη γενική αποδοχή, γεγονός που υποβοήθησε σημαντικά στην πανεθνική προσπάθεια για απόκρουση και απώθηση των Ιταλών.[13] Ο Γεώργιος Σεφέρης θα γράψει έναν χρόνο αργότερα: «Όταν ήρθε η 28η, δεν μπόρεσε να ιδεί ότι τότε μόνο, και όχι στις εορτές του Σταδίου, ολόκληρος ο λαός ήταν μαζί του, μαζί με την απάντηση που έδωσε στον Grazzi την αυγή. Δεν μπόρεσε να καταλάβει ότι η ημέρα εκείνη δεν επικύρωνε αλλά καταργούσε την 4η Αυγούστου».[14] Ο Μεταξάς στο ημερολόγιο του ανέλυσε εκτενώς την απόφαση του εκείνο το βράδυ. Αν αποδεχόταν το τελεσίγραφο, θα επαναλαμβανόταν ο Εθνικός Διχασμός του 1916, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να βρεθεί στον πόλεμο αποδυναμωμένη και με τις δυνάμεις της διασπασμένες. Φυσικά η Ιταλία, η Βουλγαρία, η Αγγλία και η Τουρκία θα εκμεταλλεύονταν το γεγονός και θα καταλάμβαναν αμφισβητούμενες περιοχές όπως τη Μακεδονία, το Αιγαίο, τη Θράκη κ.α. Ήταν λοιπόν κατά την άποψή του η ύστατη λύση για να διασφαλίσει τα συμφέροντα της Πατρίδας του. Επιπλέον πίστευε στην σίγουρη νίκη των αγγλοσαξονικών δυνάμεων και ότι η Ελλάδα θα αποκόμιζε τα Δωδεκάνησα. Ο Ιωάννης Μεταξάς απεβίωσε αιφνιδίως στις 29 Ιανουαρίου του 1941 και την πρωθυπουργία ανέλαβε ο Αλέξανδρος Κορυζής.

Η διαμάχη του με τον Βενιζέλο

Η σύγκρουση με τον Ελευθέριο Βενιζέλο ήταν αναπόφευκτη λόγω της διαφορετικής τους νοοτροπίας και ιδεολογίας. Ο μέν Μεταξάς ήταν φιλομοναρχικός και πίστευε στην υπεροχή της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, ο δε Βενιζέλος προτιμούσε την κυβέρνηση αυτόνομη και πέρα απο τις παρεμβάσεις του Βασιλιά και πίστευε στην στρατιωτική και οικονομική υπεροχή της Γαλλίας και της Αγγλίας. Ήταν λοιπόν εκ διαμέτρου αντίθετοι. Την εποχή της γνωριμίας τους ο Βενιζέλος ήταν πανίσχυρος ενώ ο Μεταξάς ένας παραγκωνισμένος βασιλικός στρατιωτικός. Παρ'ολα αυτά κατάφερε λόγω των σπουδαίων του στρατιωτικών γνώσεων πάνω σε στρατιωτικές τακτικές να διοριστεί πρώτος υπασπιστής του Βενιζέλου και να αναμειχθεί παρασκηνιακώς στα μεγάλα γεγονότα της εποχής. Η ρήξη ήρθε το 1915, όταν και ο Μεταξάς εκμεταλλευόμενος το αξίωμα του αναμείχθηκε σε πολιτικά ζητήματα. Με την παραίτηση του κατάφερε να μεταπείσει τον Βασιλιά ως προς την είσοδο της χώρας στον πόλεμο, στο πλευρό των συμμάχων. Έτσι ουσιαστικά δημιουργήθηκε ο Εθνικός διχασμός που ταλαιπώρησε για χρόνια την Ελλάδα. Την κίνηση αυτή ο Βενιζέλος δεν του την συγχώρεσε ποτέ με αποτέλεσμα όταν ανήλθε στην εξουσία ως πρωθυπουργός το 1917 να τον εξορίσει στην Κορσική. Με δικές του μάλιστα ενέργειες τον καταδίκασε σε θάνατο.

Στις 11 Οκτωβρίου του 1934 ο Βενιζέλος, απο τα Χανιά όπου κατοικούσε, αποφάσισε να εγκαινιάσει μια σειρά άρθρων στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» σχετικά με τα γεγονότα του Εθνικού Διχασμού. Ύστερα απο μερικές μέρες ο Μεταξάς απάντησε στις μυθοπλασίες, κατα τον Μεταξά, του Βενιζέλου εγκαινιάζοντας δικιά του σειρά άρθρων στην εφημερίδα «Καθημερινή». Η αρθρογραφία των δύο μεγάλων αντρών τελείωσε στις 23 Ιανουαρίου του 1935, με το τελευταίο άρθρο του Μεταξά. Συνολικά ο Βενιζέλος δημοσίευσε 37 άρθρα ενώ ο Μεταξάς 70. Μέσα απο την αρθρογραφία φαίνεται το μίσος που έτρεφε ο ένας για τον άλλο. Σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς οι ισχυρισμοί του Μεταξά κρίνονται περισσότερο αξιόπιστοι.[15] Χαρακτηριστικό είναι οτι ο Μεταξάς αναφέρει ένα έγγραφο της Γερμανικής κυβέρνησης, με το οποίο έδινε εγγυήσεις στον Βασιλιά σε περίπτωση παραμονής της χώρας στην ουδετερότητα. Ο Βενιζέλος το αρνήθηκε αλλά οι σύγχρονες μελέτες στα γερμανικά αρχεία απέδειξαν οτι πράγματι το έγγραφο υπήρξε."
gnomologio

4η Αυγούστου 1936 – Ένα Εθνικό Ολοκληρωτικό Καθεστώς
Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου υπήρξε ένα εθνικό ολοκληρωτικό καθεστώς, το οποίον κατήργησε τον κοινοβουλευτισμό, απαγόρευσε τα κόμματα και ένωσε τον Λαό! Έργο της 4ης Αυγούστου υπήρξε το υψηλό φρόνημα του Έθνους στον επερχόμενο πόλεμο, καθώς και πλήθος μέτρων υπέρ του λαού, όπως η ίδρυση του ΙΚΑ, οι άδειες εργασίας, το οκτάωρο κλπ. Ποιες ήταν οι ιδεολογικές πεποιθήσεις του Ιωάννη Μεταξά; Σας παραθέτουμε σημαντικά αποσπάσματα από τα ίδια τα γραπτά του και βγάλτε μόνοι σας τα συμπεράσματά σας:

«Τετάρτη 4 Οκτωβρίου 1939, ημερολόγιο: …Ειρήνη άραγε; Πολύ αμφιβάλω. Οι εβραίοι δίδουν το κτύπημα κατά της Γερμανίας». ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ

Σεπτέμβριος του 1939 και η Γερμανία κηρύσσει τον πόλεμο στην Πολωνία και η Αγγλία και η Γαλλία με την σειρά τους κηρύσσουν τον πόλεμο στην Γερμανία.

«Από το τετράδιο των σκέψεων. Κηφισιά, 29 Δεκεμβρίου 1939: Η Αγγλία και η Γαλλία εκήρυξαν τον πόλεμο κατά της Γερμανίας, διότι αυτή κατεπάτησε το Δίκαιον προκειμένου για την Πολωνία. Γιατί δεν τον κηρύττουν κατά της Ρωσσίας προκειμένου για την Φινλανδία… Κηφισιά, 22 Ιανουαρίου 1940: Από τη μια μεριά Αγγλία, Γαλλία, Αμερική. Από την άλλη Γερμανία, Ρωσσία, Ιταλία. Αυτοί είναι οι πρωταγωνισταί. Αι άλλαι ή ακόμα δεν αποφάσισαν, ή δεν μπορούν να πάνε εκεί που τους σπρώχνουν τα ιδανικά τους, ή δεν τους συμφέρει να πάνε ένεκα ειδικών αιτιών. Οι Εβραίοι είναι φυσικά με τις Δημοκρατίες. Γιατί με άλλο σύστημα δεν ημπορούν να επικρατήσουν. Είναι λίγοι, καπιταλισταί και διεθνισταί. Και αν δεν τους εδίωκαν οι Γερμανοί, πάλι με τις Δημοκρατίες θα ήτανε». ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ
Υ.Γ. ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΜΑΣ

Ιωάννης Μεταξάς – ο προστάτης του Λαού
Αγαπητοί συναγωνιστές,

Τα εβδομήντα χρόνια από την ίδρυσή του εόρτασε προ καιρού το Ελληνικό ραδιόφωνο. Κάνοντας μια απλή αφαίρεση διαπίστωσα ότι ιδρύθηκε το 1938, όταν την χώρα κυβερνούσε το «φασιστικό» καθεστώς της 4ης Αυγούστου με ηγέτη του τον Ιωάννη Μεταξά. Αυτό όμως δεν το είπαν οι επετειολόγοι της δημοκρατίας μας. Όπως δεν λένε και για το ΙΚΑ, για το 8ωρο και τα τόσα άλλα που έκανε υπέρ του λαού ο φασίστας Μεταξάς. Κλείνω με τα δικά του λόγια:

«…Ημείς δεν είμεθα δικτατορία στρατιωτική, που επιβάλλεται με την βίαν. Είμεθα ημείς Κυβέρνησις Εθνική, που εκφράζει την θέλησιν του Λαού και που σκοπόν έχει να αποδώση εις τον Λαόν το καλό, το μεγαλύτερο καλό. Παρ’ όλες τις οικονομικές μας δυσχέρειες και όλες τις δυσκολίες, που συναντούμε σε κάθε βήμα από την σπατάλη και την κραιπάλη του παρελθόντος, που δεν άφησαν τίποτε που να μη το σκορπίσουν στους τέσσαρας ανέμους, σκεφθήκαμε με όλα ταύτα και είπαμε ότι ένα πράγμα μας επιβάλλεται, όπως-όπως μας επιβάλλεται. Η προστασία δια τους ενδεείς και τους πτωχούς, δι’ εκείνους ου πάσχουν χειρότερα από κάθε άλλον εις την ζωήν αυτήν, να τους εξασφαλίσουμε τουλάχιστον ένα πιάτο ζεστό φαγητό και ένα κρεββάτι εις το νοσοκομείον αν αρρωστήσουν…» Ι. ΜΕΤΑΞΑΣ


4η Αυγούστου 1936
1933- Με το αποτυχημένο κίνημα επιβολής δικτατορίας του Πλαστήρα - Βενιζέλου
1934- Με τη συζήτηση να περιστρέφεται στο ποιός θα κάνει την δικτατορία.
1935- Με το αποτυχημένο κίνημα των Αξιωματικών Ναυστάθμου και την δίκη 1.130 υπευθύνων (εκ των οποίων οι κυρίως υπεύθυνοι Βενιζέλος και Νικ. Πλαστήρας είχαν διαφύγει στο εξωτερικό, και τελικά κατεδικάσθηκαν εις θάνατον και αυτοί και άλλοι 60, σε ισόβια 57, σε πρόσκαιρες ποινές 20, σε μικρότερες ποινές 57.
Εκτελέστηκαν δε από το έκτακτο στρατοδικείο ο Παπούλας και ο Κοιμήσης.
(Γρ. Δαφνής. Η Ελλάς μεταξύ δύο Πολέμων Β τ.343 -354)
1935- Με το κίνημα του Κονδύλη και την επάνοδο του Βασιλέως Γεωργίου Β'.
1936.- Με το κίνημα του νέου «Στρατιωτικού Συνδέσμου» με αρχηγό τον Κ. Πλατή.
Φθάνουμε στις εκλογές του Ιανουαρίου 1936, που διενεργήθηκαν σωστά από την υπηρεσιακή Κυβέρνηση Δεμερτζή, όπου ο Αρχηγός του κόμματος των Ελευθεροφρόνων, Ιωάννης Μεταξάς, έλαβε 7 έδρες στο Κοινοβούλιο). Τον Μάρτιο αναλαμβάνει το Υπουργείο Στρατιωτικών, γεγονός που επικροτεί ο Ε. Βενιζέλος (Επιστολή προς Λ. Ρούφον), και δημοσίευμα στο Ελεύθερο Βήμα 18 Μαρτίου 1936).
Η πλήρης αποδοχή του Ιωάννη Μεταξά από τον πολιτικό κόσμο, ως Πρωθυπουργού ολοκληρώνεται αφού έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή με 241 ψήφους υπέρ.

Η Γ' αναθεωρητική Βουλή έκλεισε στις 30.4.1936, και ο Μεταξάς στις 3.5.1936 αναχώρησε προκειμένου να λάβει μέρος στο Συμβούλιο της Βαλκανικής Συνεννοήσεως στο Βελιγράδι. Στις 29 Ιουνίου ο Νικόλαος Πλαστήρας ανοικτά καλεί τον Μεταξά να κηρύξει δικτατορία, υπό τον όρο να επαναφέρει όλους του αποτάκτους μέχρι και του τελευταίου δεκανέως (Ανεξάρτητος 29.6.1936).
Το Μάιο 1936 απεργίες με πολλά θύματα ξεσπούν στην Θεσσαλονίκη και νέες απεργίες ακολουθούν στις 4 Ιουλίου του 1936. Λίγες μέρες αργότερα στην Ελλάδα αναμένεται να ξεσπάσει η 248η απεργία εκείνης της χρονιάς. Η ΓΣΕΕ κηρύττει γενική απεργία εναντίον της υποχρεωτικής διαιτησίας ενώ τα φιλεργατικά μέτρα, με το Βασιλικό Διάταγμα για την υποχρεωτική διαιτησία δημοσιεύθηκαν την 21.7, η γενίκευσις του οκταώρου εξηγγέλθη την 28.7, και η απόφασις περί κατωτάτου ορίου ημερομισθίου την 30.7. Την 29 Ιουλίου η πανεργατική συγκέντρωση του «Κεντρικού» ορίζει την απεργία για την 5 Αυγούστου ενώ νέες συμπλοκές ξεσπούν στον Πειραιά, Σέρρες, Λαύριο, όπου γίνεται και η πρώτη δυναμιτιστική απόπειρα με υλικά, που έχουν κλαπεί από τις αποθήκες του στρατού.

Η κομμουνιστική απειλή υπήρξε ασφαλώς ένας λόγος σοβαρός αλλά όχι ο αποφασιστικός για την μεταβολή του πολιτεύματος. Είναι βέβαιο ότι τα εξωτερικά γεγονότα επηρέασαν καθοριστικά την απόφαση του Γεωργίου Β' και του Πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά για την επιβολή της 4ης Αυγούστου.
Στις 19 Ιουλίου του 1935, έχει ήδη γράψει στην Εφημερίδα των Ελλήνων, την ανησυχία και αμφιβολία του, ως προς την Δικτατορική διακυβέρνηση, όμως ένα χρόνο αργότερα είναι υποχρεωμένος εκ των πραγμάτων να την εφαρμόσει ο ίδιος.
«Αλλ' είναι αι δικτατορίαι η λύσις ; Κανείς ευσυνείδητος δικτάτωρ δεν θα έδιδε καταφατικήν απάντησιν εις αυτό το ερώτημα. Των δικτατοριών το μοιραίον μειονέκτημα είναι η αδυναμία και αυτής ακόμη της προβλέψεως της διαδοχής των. Αποτυγχάνουσαι ή επιτυγχάνουσαι αι δικτατορίαι είναι συνδεδεμέναι με τας τύχας του δικτάτορος και δεν έχουν διάδοχον άλλον πλην του χάους»

Στο Ημερολόγιό του συμπληρώνει το 1937.
Μήνες αγωνίας, ανησυχίας ποτέ αναπαύσεως. Ζωή γεμάτη από κινδύνους. Οι άλλοι δεν τα είδαν ούτε θα τα μάθουν ποτέ...Ολα τα έθαψα μέσα μου χάριν της Χώρας. Μίαν ημέραν άλλοι που κάτι αντελήφθησαν, μπορεί να τα είπουν...

Ο Ναύαρχος Καββαδίας στο βιβλίο του « Ο Ναυτικός Πόλεμος του 1940» καταθέτει ότι, στο Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο, που έγινε το φθινόπωρο του 1936, ανάμεσα σε άλλα, ο Ιωάννης Μεταξάς παρουσία του: Αντιστρατήγου Ι. Παπαβασιλείου, Αντιναύαρχου Δ. Οικονόμου, Υποναύαρχου Α. Σακελλαρίου, Πλοιάρχου Ε.Καββαδίαν, Πλοιάρχου Χ. Δελαγραμμάτικαν, Πλοιάρχου Χ. Κοννιάλη. Πλοιάρχου Π. Ιωάννίδη, είπε τα εξής:
Αυτό που θα σα είπω δεν θα το ανακοινώσητε εις κανένα. Προβλέπω πόλεμον μεταξύ Αγγλικού και Γερμανικού συγκροτήματος. Πόλεμον πολύ χειρότερον από τον προηγούμενον. Εις τον πόλεμον αυτόν θα κάνω ό,τι μπορώ δια να μην εμπλακεί η Ελλάς, αλλά τούτο δυστυχώς θα είναι αδύνατον. Και επαναλαμβάνω και πάλιν, αυτό προ παντός να μην εξέλθη της αιθούσης αύτης, είναι περιττόν να σας είπω ότι η θέσις μας εις την σύρραξιν αυτήν θα είναι παρά το πλευρόν της Αγγλίας».
Η πολιτική του Ιωάννη Μεταξά στηρίχτηκε από εκείνη την εποχή αφ΄ ενός, στην απόφαση της μη εμπλοκής της Ελλάδος στον πόλεμο και της αποφυγής πάσης ενέργειας δυναμένης να εμπλέξει την χώραν εις ρήξιν ή την δημιουργία δυσαρέσκειας προς κάποια Μεγάλην Δύναμιν, αφ' ετέρου και παραλλήλως στην προετοιμασία του στρατού και της κοινωνίας δια την αντιμετώπιση παντός ενδεχομένου.
Η θέσι του στο πλευρό των Συμμάχων είναι δεδομένη από την αρχή, όμως υπό όρους. Η απαίτηση για τα Δωδεκάνησα ήταν ο στόχος του. Πέρα όμως από όλα αυτά η απόφασή του να αμυνθεί κατά πάσης προσβολής του Ελληνικού εδάφους, είναι έκδηλη και δηλωμένη ποικιλοτρόπως από την 18 Μαρτίου 1939. Ημερολόγιο 18 Μαρτίου.

ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1936
Γιατί και πώς επιβλήθηκε

Το πρωί της 4ης Αυγούστου 1936, ο «Ριζοσπάστης», στην πρώτη του σελίδα, προειδοποιεί τον ελληνικό λαό ότι εντός της ημέρας επίκειται δικτατορία από τον Ιωάννη Μεταξά. Πράγματι, το βράδυ στις 8, ο Μεταξάς συγκάλεσε Υπουργικό Συμβούλιο, και ζήτησε από τους υπουργούς του να υπογράψουν δύο διατάγματα, με τα οποία: κηρύχτηκε σ' όλη την επικράτεια ο στρατιωτικός νόμος και αναστάλθηκε η ισχύς βασικών άρθρων του Συντάγματος. Εξαπολύθηκε άγριος διωγμός, όχι μόνον ενάντια στους κομμουνιστές, αλλά ενάντια και σ' άλλους δημοκράτες. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, ήταν η πολιτική έκφραση των συμφερόντων της αστικής τάξης στο επίπεδο της διακυβέρνησης. Ηταν η αναγκαία δύναμη στήριξης και ενίσχυσης του ελληνικού καπιταλισμού - στα πλαίσια του ιμπεριαλιστικού συστήματος - σε συνθήκες προετοιμασίας του β` Παγκοσμίου Πολέμου. Αποτελούσε την πιο ακραία έκφραση του αντικομμουνισμού, και ενίσχυσε το αστικό κράτος και τους μηχανισμούς του, για την επιβολή της πιο στυγνής κρατικής βίας και τρομοκρατίας ενάντια στο λαϊκό κίνημα.

Η προετοιμασία

Πως επιβλήθηκε; Στις βουλευτικές εκλογές, το Γενάρη του 1936, που έγιναν με απλή αναλογική, ήρθε πρώτο το κόμμα του Τσαλδάρη, που εξέλεξε 143 βουλευτές, ενώ το κόμμα του Σοφούλη εξέλεξε 142. Το «Παλλαϊκό Μέτωπο» έβγαλε 15 έδρες. Επρεπε να σχηματιστεί κυβέρνηση συνεργασίας. Ετσι, ο αρχηγός του «Κόμματος των Φιλελευθέρων», Σοφούλης, άρχισε επαφές με το «Λαϊκό Κόμμα» (Τσαλδάρης). Η συνεργασία δεν επετεύχθη.

Μπροστά σ' αυτήν την κατάσταση, ο Ι. Μεταξάς, σε συνεργασία με τον Εγγλέζο πρεσβευτή Ουάτερλοου, με τα Ανάκτορα, με αστούς πολιτικούς (των «Λαϊκών» και των «Φιλελευθέρων»), προετοιμάζουν το έδαφος για εγκαθίδρυση δικτατορίας. Ολες γενικά οι διεργασίες, για το σχηματισμό κυβέρνησης, προλείαιναν το έδαφος για μια τέτοια προοπτική. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια από τις προτάσεις του «Κόμματος Φιλελευθέρων» για την πρωθυπουργία ήταν να την αναλάβει (στα πλαίσια συμμαχίας κομμάτων) ο Ι. Μεταξάς. Ο Τσαλδάρης ζητούσε από το ΚΚΕ την υποστήριξή του στη Βουλή, για να σχηματίσει αυτός κυβέρνηση και όχι ο Σοφούλης, έγιναν και ανάλογες κρούσεις χωρίς αποτέλεσμα. Από την άλλη, οι διαπραγματεύσεις «Παλλαϊκού Μετώπου» και «Κόμματος Φιλελευθέρων» κατέληξαν στο «Σύμφωνο Σοφούλη - Σκλάβαινα», το οποίο δεν τηρήθηκε όμως από τους «Φιλελεύθερους» και δημοσιοποιήθηκε από το «Παλλαϊκό Μέτωπο».

Με βάση το «Σύμφωνο Σοφούλη - Σκλάβαινα», το «Παλλαϊκό Μέτωπο» θα έδινε ψήφο ανοχής στην κυβέρνηση Σοφούλη και στο προεδρείο της Βουλής, ενώ η κυβέρνηση θα ακύρωνε αναδρομικά τη διάταξη του εκλογικού νόμου, που αφαιρούσε τα εκλογικά δικαιώματα όσων είχαν καταδικαστεί με το «Ιδιώνυμο», θα καταργούσε τις επιτροπές ασφάλειας, θα έδινε αμνηστία σ' όλους τους πολιτικούς κρατούμενους, τους εξόριστους, θα διέλυε τις φασιστικές οργανώσεις, θα καθιέρωνε πάγιο εκλογικό σύστημα την απλή αναλογική, θα μείωνε την τιμή του ψωμιού, θα απαγόρευε την προσωποκράτηση για οφειλές προς το Δημόσιο μέχρι 3.000 δρχ., θα προχωρούσε στην εφαρμογή της Κοινωνικής Ασφάλισης και θα καθιέρωνε 5χρονο χρεοστάσιο χωρίς όρους για τα χρέη των αγροτών σε τράπεζες και ιδιώτες.

Ολο αυτό το χρονικό διάστημα, υπήρχε η υπηρεσιακή κυβέρνηση Δεμερτζή, που στις αρχές Μάρτη 1936 τοποθέτησε στο υπουργείο Στρατιωτικών τον Ι. Μεταξά. Στο μεταξύ, ο Βενιζέλος από το Παρίσι είχε στείλει επιστολή, που υποστήριζε δικτατορική λύση, σαν τη μόνη δυνατή λύση της πολιτικής κρίσης, δηλαδή των δυσκολιών για δημιουργία κυβέρνησης. Τελικά, η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ανατέθηκε από τον Γεώργιο τον Β` στον Δεμερτζή, που στις 14 Μάρτη σχημάτισε τη δεύτερη κυβέρνησή του. Σ' αυτήν την κυβέρνηση, ο Μεταξάς έγινε αντιπρόεδρος, ενώ παρέμεινε και υπουργός των Στρατιωτικών και της Αεροπορίας. Οταν κατέληξαν σε συμφωνία οι Σοφούλης - Θεοτόκης, δέχτηκαν να αναλάβει η νέα κυβέρνηση την 1η Οκτώβρη 1936, με βάση τη θέση του βασιλιά.

Στις 13 Απρίλη πέθανε ο πρωθυπουργός Δεμερτζής. Ο βασιλιάς όρισε πρωθυπουργό τον Ι. Μεταξά. Τον όρκισε το ίδιο απόγευμα, δίχως να πάρει τη γνώμη της Βουλής! Στις 26 Απρίλη 1936 ο Δημ. Λαμπράκης, με κύριο άρθρο του «Ελευθέρου Βήματος», καλούσε τα κόμματα «να περιβάλουν την κυβέρνησιν ταύτην και διά της θετικής ψήφου εμπιστοσύνης των»!

Ετσι, το «Κόμμα των Φιλελευθέρων» έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά! Το ίδιο και ο Γεώργιος Καφαντάρης! Το «Λαϊκό Κόμμα» έδωσε ψήφο ανοχής. Το ίδιο και ο Ι. Θεοτόκης. Την καταψήφισαν οι βουλευτές του «Παλλαϊκού Μετώπου» και οι Γ. Παπανδρέου, Κ. Βλαχοθανάσης και Ανδρ. Δενδρινός. Υπήρξαν και 4 αποχές. Τα «υπέρ» ήσαν 241 ψήφοι. Ετσι, όλα τα αστικά κόμματα άνοιξαν το δρόμο στη δικτατορία, δίνοντας την εξουσία στον Ι. Μεταξά.

Στις 30 Απρίλη, η Βουλή ενέκρινε ψήφισμα, με το οποίο διέκοπτε τις εργασίες της για πέντε μήνες μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου. Αλλά δεν τις ξανάρχισε, αφού στις 4 Αυγούστου 1936 κηρύχτηκε η βασιλομεταξική δικτατορία...
Tα συμπεράσματα δικά σας.