Μεταρρύθμιση με προσφυγή στο λαό

Του ΝΙΚΟΛΑ ΒΟΥΛΕΛΗ
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προωθεί δυναμικά τη συνταγματική μεταρρύθμιση, παρά τη λυσσαλέα αντίδραση της λεγόμενης κοσμικής αντιπολίτευσης, για να απαλλαγεί από τη συνεχή απειλή της «δαμόκλειου σπάθης» των δικαστών ή τις μηχανορραφίες του στρατιωτικού κατεστημένου.Και την προεδρία έχει στα σενάριά του ο Ερντογάν.

Η κυβέρνηση του Τούρκου πρωθυπουργού είναι αποφασισμένη και για προκήρυξη πρόωρων εκλογών -οι οποίες προβλέπονται κανονικά για τον Ιούλιο του 2011- αλλά το πιθανότερο είναι να διεξαχθεί δημοψήφισμα φέτος τον Ιούλιο, για να εγκριθεί η αλλαγή στο Σύνταγμα, αν δεν εξασφαλίσει στην Εθνοσυνέλευση την απαραίτητη πλειοψηφία των δύο τρίτων - πράγμα σχεδόν αδύνατο, εφόσον δεν συμπράττει σημαντικό τμήμα της αντιπολίτευσης.

Η συζήτηση για τις συνταγματικές αλλαγές διεξάγεται σε μια φάση που η τουρκική κυβέρνηση συναντά δυσκολίες στην προώθηση της νέας στρατηγικής του υπουργού Εξωτερικών Νταβούτογλου. Η νίκη του Ερογλου στην Κύπρο -τον οποίο στήριξε με κάθε τρόπο το πολιτικο-στρατιωτικό κατεστημένο- δεν είναι ό,τι καλύτερο για τη λύση που επιθυμούσε ο Ερντογάν. Οι προτάσεις της Αγκυρας να διευκολύνει συνεννόηση Τεχεράνης και Ουάσιγκτον εγκωμιάστηκαν και από τις δύο πλευρές, αλλά οι Αμερικανοί έδειξαν ευγενικά ότι δεν χρειάζονται μεσολαβητή. Τέλος, η συμφιλίωση με την Αρμενία μάλλον αναβάλλεται...

Οι αλλαγές που επιδιώκει, λοιπόν, ο Ερντογάν είναι ακριβώς εκείνες που διευκολύνουν τις κινήσεις του, μέσα και έξω από τη χώρα: να περιοριστούν οι εξουσίες του δικαστικού σώματος, να γίνει δυσκολότερη η διαδικασία απαγόρευσης κομμάτων και να μπορούν να δικάζονται οι επίδοξοι πραξικοπηματίες από τα πολιτικά δικαστήρια και όχι από τα στρατοδικεία!

Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν δικαιολογεί τις προτεινόμενες αλλαγές γιατί ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές που θέτει η Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά βαθαίνουν και τη δημοκρατία. Αντίθετα, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα του Μπαϊκάλ, θεματοφύλακας της κεμαλικής παράδοσης, καταγγέλλει τον Ερντογάν ότι έτσι διευκολύνεται η «άλωση» των κρατικών θεσμών από τους «ισλαμιστές» και υπονομεύονται οι κοσμικές αξίες του καθεστώτος.

Ο Ερντογάν χρειάζεται 367 ψήφους για να εγκριθούν αμέσως οι αλλαγές από την Εθνοσυνέλευση, δηλαδή τα δύο τρίτα των συνολικά 550 εδρών. Ομως το κόμμα του διαθέτει μόνο 335 έδρες. Αν δεν καταφέρει να αποσπάσει ψήφους από την αντιπολίτευση, θα αξιοποιήσει τη διάταξη, σύμφωνα με την οποία με 330 ψήφους -τις οποίες διαθέτει- μπορεί να θέσει τις αλλαγές σε δημοψήφισμα.

Το όπλο των δικαστών
Ομως ο Μπαϊκάλ έχει απειλήσει ότι ακόμη και στην περίπτωση έγκρισης της συνταγματικής μεταρρύθμισης με δημοψήφισμα, θα προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο για να εμποδίσει την εφαρμογή της. Σε αυτή την περίπτωση, ο Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει το «υπερόπλο» του, δηλαδή την προσφυγή στη λαϊκή βάση, προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές, με σύνθημα μια εκδοχή του «Ποιος κυβερνά αυτό τον τόπο;» και ελπίζοντας ότι θα σαρώσει τρίτη φορά...

Ο Ερντογάν πιστεύει ότι θα ξεπεράσει την οξύτατη πόλωση και θα κερδίσει, βασιζόμενος και στη σταθερή οικονομική ανάκαμψη της χώρας του. Σε αυτή την προοπτική, ίσως βλέπει και τη μεταπήδησή του στην προεδρία της Δημοκρατίας, αφού προηγουμένως διαμορφώσει, βέβαια, τις προϋποθέσεις για την εγκαθίδρυση προεδρικού συστήματος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ερώτηση του τουρκικού πρακτορείου ειδήσεων «Αναντολού», η απάντησή του άφησε ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα. «Αν ο λαός, είπε, εγκρίνει ένα προεδρικό σύστημα, το τι θα γίνει μετά είναι άλλο ζήτημα», για να προσθέσει ότι μετά το 2011 «αν ο λαός μάς δώσει την ευλογία του, αυτό μπορεί να συζητηθεί στο πλαίσιο ενός νέου συντάγματος»...

Ως τότε, όμως, σειρά έχουν πολλές άλλες αλλαγές για να μπορέσει η Τουρκία να διεκδικήσει την ένταξή της στις χώρες με πραγματικά λειτουργικούς δημοκρατικούς θεσμούς. Θα τις τολμήσει, άραγε, ο Ερντογάν;
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ