Στρατιωτική συμφωνία με οικονομικά ανταλλάγματα

Κίεβο και Μόσχα συμφώνησαν να παρατείνουν για 25 χρόνια, την παραμονή των ρωσικών ναυτικών βάσεων στη χερσόνησο της Κριμαίας, στη Μαύρη θάλασσα. Σε αντάλλαγμα η Μόσχα συμφώνησε να προμηθεύει την Ουκρανία με φθηνότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Η συμφωνία υπεγράφη από τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, Βίκτωρ Γιανουκόβιτς, και τον Πρόεδρο της Ρωσίας, Ντιμίτρι Μεντβέντεφ.

Η Ρωσία έπρεπε να εγκαταλείψει τη ναυτική βάση στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας, βάσει παλαιοτέρων συμφωνιών, το 2017. Αυτό που δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί είναι αν η 25ετής παράταση θα ισχύει από το 2010, ή από το 2017. Ο φιλοδυτικός προκάτοχος του νυν προέδρου της Ουκρανίας, Βίκτωρ Γιούσενκο, είχε αντιταχθεί σε οποιαδήποτε παράταση της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας στην Κριμαία. Ο κύριος Γιούσενκο επιθυμούσε την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, κάτι που είχε εξοργίσει το Κρεμλίνο. Τελικά οι πολιτικές εξελίξεις και η νίκη του Βίκτωρ Γιανουκόβιτς στις προεδρικές εκλογές, ανάγκασαν τον φιλοδυτικό Γιούσενκο να εγκαταλείψει το προεδρικό μέγαρο στο Κίεβο, και το Κρεμλίνο να αισθάνεται ανακούφιση και αισιοδοξία από τις εξελίξεις.

Οι κύριοι Γιανουκόβιτς και Μεντβέντεφ υπέγραψαν τη συμφωνία μετά από συνομιλίες που είχαν στην πόλη Κχαρκίβ της ανατολικής Ουκρανίας. Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, που είχε υποσχεθεί να επιλύσει όλα τα προβλήματα που σκίαζαν τις σχέσεις Ουκρανίας – Ρωσίας, επί προεδρίας Γιούσενκο, δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων Unian: “η συμφωνία υπεγράφη γιατί ήταν υψίστης σημασίας, τόσο για την Ουκρανία όσο και για τους Ρώσους φίλους και εταίρους μας”. O Πρόεδρος της Ουκρανίας εκτίμησε ότι η συμφωνία θα έχει θετική επίδραση για την σταθερότητα στη Μαύρη Θάλασσα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η συμφωνία περιλαμβάνει ειδικό άρθρο που προβλέπει τη δυνατότητα παράτασης της συμφωνίας για πέντε ακόμη χρόνια. Σε αντάλλαγμα η Ρωσία υποσχέθηκε να εφοδιάζει την Ουκρανία με φθηνό φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Η περίπλοκη οικονομική φόρμουλα της συμφωνίας προβλέπει ότι η Ρωσία θα μειώσει κατά 100 δολάρια την τιμή, ανά 1,000 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, εφόσον η τιμή του θα είναι άνω των 300 δολαρίων στη διεθνή αγορά. Αν το φυσικό αέριο πωλείται στη διεθνή αγορά κάτω των 330 δολαρίων ανά 1,000 κυβικά μέτρα, τότε η ρωσική έκπτωση στην Ουκρανία θα είναι 30%. Σήμερα η Ουκρανία πληρώνει 305 δολάρια τα 1,000 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.

Τα τελευταία χρόνια, η ένταση μεταξύ Κιέβου και Μόσχας, προκάλεσε την έντονη αντίδραση του κρατικού ενεργειακού γίγαντα της Ρωσίας, της Γκαζπρόμ, που περιοδικά αποφάσιζε να διακόπτει την ροή του φυσικού αερίου προς την Ουκρανία. Αποτέλεσμα ήταν να υπάρξουν έντονα ενεργειακά και οικονομικά προβλήματα, όχι μόνον στην Ουκρανία, αλλά και σε αρκετές άλλες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Το ένα τέταρτο του φυσικού αερίου που καταναλώνει η Ευρώπη, διοχετεύεται μέσω αγωγών που διανύουν το έδαφος της Ουκρανίας, και προέρχεται από τη Ρωσία. Είναι λογικό λοιπόν να συμπεράνουμε ότι η σταθερότητα στις σχέσεις Ουκρανίας – Ρωσίας εξυπηρετεί και την οικονομική σταθερότητα στην Ευρώπη, εφόσον έτσι διασφαλίζεται ο ομαλός και συνεχείς εφοδιασμός της ευρωπαϊκής αγοράς με ρωσικό φυσικό αέριο, σε καλές τιμές.

Το καίριο ερώτημα είναι πια θα είναι από εδώ και πέρα η στάση και η αντίδραση της Ουάσινγκτων και του ΝΑΤΟ, σε οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο. Η “Πορτοκαλί Επανάσταση”, απέτυχε όπως φαίνεται να οδηγήσει την Ουκρανία στην αγκαλιά της Δύσης. Το Κρεμλίνο φαίνεται να είναι προς το παρόν ο νικητής της σύγκρουσης που έλαβε χώρα στο έδαφος της Ουκρανίας, η οποία είχε εθνικό, γλωσσικό, θρησκευτικό, οικονομικό και πολιτικό περιεχόμενο. Ρωσό – φωνοι και ρωσό – φιλοι, συγκρούσθηκαν με τους Ουκρανούς εθνικιστές, το Πατριαρχείο της Μόσχας συγκρούσθηκε με τους Ουνίτες και το Βατικανό “για την ψυχή των Ουκρανών”, ενώ οι υποστηρικτές της αγοράς και του δυτικού φιλελεύθερου οικονομικού και πολιτικού μοντέλου συγκρούστηκαν με τους οπαδούς μιας περισσότερο εθνο – κρατικιστικής και μάλλον αυταρχικής κυβερνητικής δομής και πρακτικής. Η Μόσχα θεώρησε αιτία πολέμου, μια πιθανή στρατιωτική και οικονομική διείσδυση των Ηνωμένων Πολιτειών, στην “πίσω αυλή” της επικράτειας της, γι αυτό και αντέδρασε δυναμικά, με όλα τα μέσα, ακόμη και με ωμούς εκβιασμούς, στις δυτικόστροφες τάσεις της παλαιάς ηγεσίας της Ουκρανίας.

Οι εξελίξεις στην περιοχή της Κριμαίας και της Μαύρης Θάλασσας επηρεάζουν εμμέσως και την Ελλάδα, η οποία έχει ιστορικούς δεσμούς με την περιοχή, αλλά και σημαντικά οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα. Η περιοχή βρίσκεται πολύ κοντά, με τα στενά του Βοσπόρου, με το Αιγαίο και φυσικά γειτνιάζει με την Τουρκία. Η αγορές της Ουκρανίας αλλά και όλων των χωρών που βρέχονται από τη Μαύρη θάλασσα είναι ανοικτές και μπορούν να προσφέρουν τεράστιες ευκαιρίες ανάπτυξης και κέρδους, για το ελληνικό εμπόριο, τη ναυτιλία και τον τουρισμό. Απομένει να δούμε αν η ελληνική κυβέρνηση θα αναλάβει τις απαραίτητες πρωτοβουλίες στήριξης του ιδιωτικού τομέα για να μπορέσει να διεισδύσει περαιτέρω και να επεκτείνει τις δραστηριότητες του στην περιοχή, ή αν θα παραμείνει απλώς παρατηρητής που ασχολείται με τα του οίκου της, υπό το πρίσμα βέβαια και του “ασφυκτικού εναγκαλισμού” της χώρας με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δημήτρης Θωμάς - ΣΚΑΙ